Πέμπτη 24 Μαΐου 2018

ο δρόμος της φωτογραφίας


Που βαδίζει η φωτογραφία;

ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές που λειτουργούν ακόμη. 
Για την ιστορία, 
η D1 ήταν η πρώτη αξιόλογη και προσιτή σε τιμή με αισθητήρα των 3 μεγαπίξελ, και η μηχανή που βλέπετε μια από τις πρώτες που ήρθαν στη χώρα μας.

μια μικρή σύναξη από κάρτες μνήμης

ψηφιακός αισθητήρας, το φιλμ του 20ου αιώνα

νεαρή "χρήστης" φωτογραφικής μηχανής, σε αναζήτηση του "θέματος"

Κάτι σαν πρόλογος!
Κάθε σκεπτόμενο ον σε αυτό το πλανήτη, θεωρεί πως είναι αυτό το μοναδικό  σημαντικότερο κέντρο του κόσμου μας.
Κόσμος μας, είναι μέχρι εκεί που φτάνουμε, ελέγχουμε, κατανοούμε με τις αισθήσεις και τη λογική.
Κάθε παρατήρηση και κάθε σκέψη, λογική, ή παράλογη, εξαρτάται από την επεξεργαστική ισχύ (εξυπνάδα του όντος) και τα διαθέσιμα μέσα ελέγχου και διαλογισμού της εποχής.
Που βαδίζει η φωτογραφία λοιπόν είναι: ιστορία, εμπειρίες, έρευνα, μέσα και IQ για να τα ταιριάξουμε όλα αυτά.
Και ολίγη ιστορία, δεν βλάπτει.
Ένα ερώτημα που γεννήθηκε κατά καιρούς σε όλους τους ασχολούμενους με τη φωτογραφία ήτανε το «που βαδίζει η φωτογραφία» κάθε φορά που κάτι άλλαζε στην τεχνολογία της, την αποδοχή, τις εφαρμογές της και τη διάδοσή της.
Δηλαδή, διαφορετικό προβληματισμό είχαν οι φωτογράφοι, οι κατασκευαστές και οι ασχολούμενοι με το «άθλημα» πριν το 1900, διαφορετικό ας υποθέσουμε το 1950, και διαφορετικό το 2000. Και σήμερα πάλι έχουμε διαφορετικά προβλήματα να ασχοληθούμε, και πέρα από τη φωτογραφία για να μη πλήξουμε. Πχ, οικονομία, συντάξεις, δημογραφικό, εργασιακός μεσαίωνας κλπ.
Και πώς να μην έχουν σήμερα οι άνθρωποι του κύκλου μας απορίες για το κατά που βαδίζει η φωτογραφία, όταν: η βιομηχανία έκανε τη φωτογραφία imaging, και η διαφήμιση ονόμασε αυθαίρετα και για συντομία το φωτογράφο, «χρήστη».
Το μυστήριο της τέχνης που απασχόλησε τον Σ. Τσβάιχ ξεχάστηκε λίγο μετά όταν δια νόμου η φωτογραφία έγινε «τέχνη». Ειδικά στην Ελλάδα, ο νόμος αυτός δεν φάνηκε να έπεισε όσο θα περίμενε ο καθένας. Διαφορετικά δεν θα είχαμε τόσους περιορισμούς επεμβάσεις και απαγορεύσεις στο έργο των φωτογράφων. Υποτίθεται ότι η τέχνη είναι ελεύθερη και δεν λογοκρίνεται. Υποτίθεται λέμε.
Μπορεί το πρόβλημα αυτό (που βαδίζει η φωτογραφία) να μην είναι το πρώτο και σημαντικότερο για τον κόσμο μας σήμερα, αλλά αφορά έμμεσα ή άμεσα σχεδόν όλους πλέον όσους ασχολούνται με τη φωτογραφία γενικότερα, και ειδικότερα.
Εξ αρχής η εφεύρεση της φωτογραφίας ανακοινώθηκε στο λαό, ήτανε για το λαό μια θαυμάσια δημιουργική ασχολία αρχικά ακριβή όμως.
Η εξάπλωση ήταν απρόβλεπτη, και το κόστος ολοένα περιοριζότανε. Ειδικά στη ψηφιακή της μεταμόρφωση, το κόστος λήψης αποθήκευσης και μετάδοσης της φωτογραφίας μειώθηκε δραματικά.
Η εξάπλωση της χρήσης της φωτογραφίας με φωτογραφικές μηχανές και κινητά τηλέφωνα εφοδιασμένα με φωτογραφικές μηχανές είναι πραγματικά εντυπωσιακή. Αν υπολογίσουμε παλιές και καινούριες συσκευές με δυνατότητα καταγραφής φωτογραφιών που λειτουργούν με κάθε τρόπο, ίσως και να είναι περισσότερες οι φωτογραφικές από το πληθυσμό της γης.
Φυσικά μετά από κάθε διεθνή φωτογραφική έκθεση, εφεύρεση, νέα τεχνική, νέα υλικά, φωτιστικά, χημικά, φιλμ, φακούς κλπ οι δρόμοι άλλαζαν, οι προβλέψεις άλλαξαν το ίδιο, οι φωτογραφικές εφαρμογές και αυτές φυσικά.
Τι είναι η φωτογραφία;
Πρέπει για μια καλή αρχή προβληματισμού να ξεκαθαρίσουμε, με τον όρο «φωτογραφία», τι ακριβώς εννοούμε; Γιατί αν ισχύσει αυτό που ισχύει στα μαθηματικά, το να θέσουμε και να ορίσουμε το πρόβλημα, εμπεριέχει και τη λύση του προβλήματος. Ίσως λέω εγώ.
Πρέπει να συλλέξουμε στη συνέχεια όσο γίνεται περισσότερα σχετικά στοιχεία και πληροφορίες, να τα βάλουμε σε μια βάση δεδομένων, να δημιουργήσουμε πίνακες και γραφήματα, στατιστικές, ποσοστώσεις, να κάνουμε έρευνες αγοράς προς κάθε κατεύθυνση, να καταγράψουμε τις εφαρμογές, τις χρήσεις, τις εμπορικές πράξεις που έχουν σχέση με τη φωτογραφία του ορισμού που μόλις αποδεχτήκαμε.
Μη έχοντας φυσικά εγώ πρόσβαση σε οικονομικούς απολογισμούς κατασκευαστών, φορολογικές δηλώσεις φωτογράφων, εμπόρων, κατασκευαστών, πρέπει να αρκεστώ  στη προσωπική μου ερασιτεχνική και επαγγελματική πείρα, τη γνώση μου από εκθέσεις, συνομιλίες με άλλους του κύκλου μου, τις άπειρες ώρες ψαξίματος στο διαδίκτυο, στα στοιχεία που διαβάζω εδώ και εκεί, στα 53 χρόνια ασχολίας άμεσα, ή έμμεσα με τη φωτογραφία, στις φωτογραφίες μου, στις φωτογραφίες των συλλογών και τα φωτογραφικά βιβλία που έχω αποθηκεύσει, κλπ πηγές.
Η «φωτογραφία» λοιπόν, σίγουρα δεν είναι ένα μόνο πράγμα.
Από όσα γνωρίζω και θυμάμαι τώρα, η φωτογραφία είναι:
Εκπαίδευση, δημιουργία, πρακτική, τέχνη, βιομηχανία, βιοτεχνία, εμπόριο, όνειρο, πληροφορία, ασχολία, εικονογράφηση, εργασία, θεωρεία, πράξη, σχολή, έρευνα, χημεία, ηλεκτρονικά, ψηφιακή τεχνολογία, υπολογιστές, εκδόσεις, διαδίκτυο, πνευματικά δικαιώματα, εκδόσεις, εκθέσεις, μονογραφίες, παλιές και καινούργιες εφαρμογές, ανάμνηση, ερασιτεχνισμός (κυριολεκτικά), παρατήρηση, ιστορία, ρεπορτάζ, εγκληματολογία, ντοκουμέντο, ιατρική, και ό,τι άλλο.
Δεν θα σας δώσω εγώ εδώ τον ορισμό της φωτογραφίας. Ανατρέξετε παρακαλώ σε κάποια σύγχρονη εγκυκλοπαίδεια, ή τεχνικό σύγγραμμα για τη φωτογραφία να διαβάσετε τι γράφει και ίσως συμφωνήσετε. Το λέω γιατί ως γνήσιοι Έλληνες σίγουρα ο καθένας θα έχει και τη δική του άποψη.  
Για να καταγράψουμε τη γνώση που έχουμε σήμερα σχετικά με κάθε τι σχετικό με τη φωτογραφία, θα χρειαστούμε μπόλικους τόμους βιβλίων αρκετά χοντρούς και μεγάλων διαστάσεων. Ήδη ως γνωστικό αντικείμενο η φωτογραφία διδάσκεται σε ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα και οι σπουδές διαρκούν 3 και 4 και 5 έτη. Επί πλέον υπάρχουν σχολές, λέσχες, ομάδες, σύλλογοι, και φυσικά το διαδίκτυο.
Όμως ήτανε η ψηφιακή τεχνολογία και το διαδίκτυο με τις ανατροπές που πραγματικά φέρανε αυτό τον έντονο προβληματισμό για το που βαδίζει η φωτογραφία.
Πέρα από την σχεδόν πλήρη απαξίωση της αναλογικής φωτογραφικής τεχνολογίας, οι φωτογράφοι ήρθαν αντιμέτωποι με το τεράστιο κόστος της προσαρμογής στη ψηφιακή τεχνολογία, με τις συχνές αναβαθμίσεις, το λογισμικό, τους επεξεργαστές, και φυσικά γονάτισαν, και έπεσαν. Οι αγορές άλλαξαν, οι ανάγκες το ίδιο, το κόστος και ο χρόνος μετάδοσης μειώθηκαν δραματικά και εντυπωσιακά. Όλες οι φωτογραφίες μας γίνονται πλέον ψηφιακά αρχεία που αντιγράφονται όμως πανεύκολα με αποτέλεσμα την απώλεια εσόδων.
Ως τέχνη αλλά και ερασιτεχνισμός η φωτογραφία είναι δημιουργική διέξοδος για λίγους και εκλεκτούς, ή, για όλους και ο καθένας με τη τύχη του και την άποψή του περί τέχνης. Ωστόσο, ελάχιστοι φωτογράφοι στο σύνολο όσων τράβηξαν και τραβάνε φωτογραφίες, έχουν κατανοήσει πλήρως τη δύναμη αλλά και την αδυναμία του μέσου. Το ποιο αξιόλογο είναι πως στη προσπάθεια κατανόησης των δυνατοτήτων αλλά και των αδυναμιών της φωτογραφίας, δημιουργήθηκαν με το παιχνίδι ίσως, τα ποιο όμορφα φωτογραφικά έργα.
Ως επάγγελμα, αυτό του φωτογράφου, εξαρτάται άμεσα από τις ανάγκες της αγοράς και τις δυνατότητες των καταναλωτών και αναφέρομαι στην εφαρμοσμένη τέχνη και τεχνική της φωτογραφίας.
Ερασιτέχνες και επαγγελματίες ωστόσο, ο καθένας που κρατά μια φωτογραφική μηχανή, ο καθένας που τραβά και χρησιμοποιεί φωτογραφίες, αποτελούν όλοι από την αρχή της φωτογραφικής εφεύρεσης, τους βασικούς πελάτες της φωτογραφικής βιομηχανίας.
Αν λοιπόν οι καταναλωτές δεν μπορούν για τους δικούς τους λόγους να τραβήξουν φωτογραφίες, να αγοράσουν τα φωτογραφικά προϊόντα, να συλλέξουν φωτογραφίες για αναμνήσεις, να ασχοληθούν δημιουργικά, να κρεμάσουν μια φωτογραφία στο σπίτι, ή να τη δωρίσουν, τότε η «φωτογραφία» μας βαδίζει όπου και το κοινό της, οι πιστοί της φίλοι και οπαδοί, οι υπηρέτες της. Η ηρωική εποχή της φωτογραφίας με τα μεγάλα ονόματα και τις ιστορικές θαυμάσιες λήψεις έκανε το κύκλο της και το ποτάμι δεν γυρίζει.
Ίσως «πάλι με χρόνια με καιρούς» ανακαλύψουνε τα ρηχά τα πιάτα οι απόγονοι, αλλά θα είναι εργασία πλέον για ερευνητές αρχείων και ιστορικούς.
Ένα πράγμα νομίζω έχει κοινό η φωτογραφία με τους σαμουράι, αλλά και με τους Ιάπωνες κατασκευαστές που απομείνανε. Θα πεθάνει μαζί με τους άρχοντες, ή θα βαδίσει σε ολοένα ποιο ακραίες καταστάσεις. Από την άκρα εκμετάλλευση και τις τεράστιες αμοιβές για επένδυση ίσως, στον εξευτελισμό του ενός κέρματος του ευρώ, ή του δολαρίου για κάθε κατέβασμα (και πολλά λέω). Αλήθεια που κατρακύλησαν οι αμοιβές των φωτοθηκών;
Το που βαδίζει η φωτογραφία είναι ίσως πλέον προφανές, όταν όλος ο κόσμος μας βαδίζει προς ένα τέλος μη αναστρέψιμο αν ελέγξουμε τις γραφικές παραστάσεις από τα μέχρι τώρα δεδομένα (αμοιβές, πρώτες ύλες, εργασία, τρόφιμα, ανταγωνισμοί, πόλεμοι). Μπορεί να υπάρξουν ανατροπές και εκπλήξεις, ίσως. Μιλάμε όμως για μη προβλέψιμες καταστάσεις, για απουσία καταγραφής δεδομένων αφού δεν έχουν συμβεί, ακόμη, και καλά θα κάνει ο καθένας να περιμένει να δει κι όχι να προτρέχει διότι:
-"κοινη γαρ η τύχη και το μέλλον αόρατο".
Εγώ, ο καλός πελάτης Χ
Επί 40 χρόνια έχω εκθέσει χιλιάδες ρολά φιλμ, αμέτρητες πλάκες, χιλιόμετρα φιλμ. Επί 15 και άνω χρόνια έχω τραβήξει και έχω δει αμέτρητες ψηφιακές φωτογραφίες. Και λοιπόν; Με τσάκισαν τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα και δεν βγαίνω να πάρω φωτογραφίες ούτε στο δρόμο μου! Κορεσμός και απογοήτευση!
Ήμουν από τους πολύ καλούς πελάτες της βιομηχανίας, με πολλές μηχανές και φακούς, και φλας, και προγράμματα για υπολογιστές, και τώρα;
Μου είναι όλα αδιάφορα, ότι ανεβαίνει, κατεβαίνει. Ακμή και παρακμή. Όταν έχεις δει τη κορυφή, όλα τα άλλα είναι ισοπέδωση, ή κατήφορος.
Ο δρόμος που ακολούθησε η φωτογραφία είναι εκείνος που εμείς την οδηγήσαμε. Ήταν ένας δρόμος καταστροφικός στρωμένος εξ αρχής από τον τρομακτικό ελεύθερο καπιταλιστικό ανταγωνισμό, την αβάστακτη ελαφρότητα του εγώ των σαμουράι-φωτογράφων, και των σαμουράι εμπόρων που την υπηρέτησαν (υποτίθεται), αλλά δεν τη σεβάστηκαν σαν τέχνη. Εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις, η «φωτογραφία» συνδέθηκε με το μέγιστο δυνατό κέρδος και το ελάχιστο δυνατό κόστος. Αυτή είναι και μια παγκόσμια σταθερά, παιδί της παγκοσμιοποίησης.
Ένας αριθμός τρομακτικός. 7.200.000.000 καταναλωτές!
Αλλά και κάθε άλλη μορφή τέχνης σήμερα, το 2018, περνάει τρομακτική κρίση, όπως και ο κόσμος μας. Δηλαδή, ακόμη κι αν η φωτογραφία ήταν μια καθαρή δημιουργική τέχνη μόνο καθολικής αποδοχής, και πάλι οι δημιουργοί -καλλιτέχνες φωτογράφοι θα είχανε τη τύχη των μουσικών μας και των ασπρόμαυρων ταινιών. Με λίγα λόγια; Κορεσμός.
Παρά το ότι η εξάπλωση της ιδέας για λήψεις φωτογραφιών οπουδήποτε, για οτιδήποτε, οποτεδήποτε, παρά το ότι ο πληθυσμός της γης ξεπέρασε τα 7,2 δις ψυχές (2014), παρά το ότι γίναμε πολλοί οι φωτογράφοι, η αριθμητική σχέση επαγγελματίες φωτογράφοι (αυτοί που αποκτούν εισόδημα από τη όποια σχέση τους με τη φωτογραφία) είναι μικρή σε σχέση με τους ερασιτέχνες που αξιοποιούν τις όποιες φωτογραφικές μηχανές τους για κάθε τους ανάγκη, εκτός από το οικονομικό κέρδος. Έτσι εξάπλωση της φωτογραφικής ανακάλυψης, η εκλαΐκευση, υπήρξε και μια σημαντική αφορμή για τον ευτελισμό της. Ποσότητα εναντίον ποιότητας, αυτό βλέπω μόνο σήμερα.
Η επαγγελματική φωτογραφία βαδίζει όπου και οι φωτογράφοι, θα πάει εκεί που πήγε και το φιλμ. Λιγότεροι, λίγοι, ελάχιστοι. Μακάρι να κάνω λάθος.
Από το 1995 οι «φωτισμένοι» δημοσιογράφοι προέβλεπαν βιαστικά το τέλος του φιλμ! Παρά την εξάπλωσή της φωτογραφίας στις μάζες μέσα από τη ψηφιακή τεχνολογία, νομίζω θα είναι από τα επαγγέλματα που θα χαθούν. Είναι θέμα χρόνου.
Κι αν μείνουν λίγοι που θα συνεχίσουν να βρίσκουν, να τραβάνε και να εμφανίζουν φιλμ, θα φαντάζουν σαν να χρησιμοποιούν τη δαγεροτυπία ακόμη!
Όσο για την ερασιτεχνική φωτογραφία; Αν υπάρχει διάθεση για φωτογραφίες, τίποτα δεν θα σταματήσει νομίζω τον ερασιτέχνη, παρά μόνο αν δεν έχει χαρτζιλίκι και χρόνο. Και που να τα βρει με μισθό το πολύ 400€ και εργασία 8-10 ώρες από τις οποίες πληρώνεται τις 4; Δεν το ξέρατε;
Αναρωτιέμαι, όταν οι πλειονότητα των φωτογράφων ήταν αυτοδίδακτοι, όταν τα φωτογραφικά βιβλία ήταν ακριβά δυσεύρετα και ελάχιστα, όταν κανείς δεν έδειχνε τίποτα, γιατί δεν είχαμε ανάλογο προβληματισμό;
Οι καμπάνες ήχησαν και πριν το 1992-93. Αλλά άρχισαν να χτυπάνε δυνατά για τη φωτογραφία και τους φωτογράφους από τη παρουσία της πρώτης dSLR με τον αισθητήρα των τριών μεγαπίξελ.
Τότε φάνηκε ξεκάθαρα ότι ο ψηφιακός αισθητήρας μπορεί να δώσει ικανοποιητική φωτογραφική ποιότητα και να καλύψει το σημαντικότερο μέρος της φωτογραφικής παραγωγής, των εντύπων, και των ΜΜΕ. Και τώρα τι; Smartphone και drones για όλους!
Για αυτό "όταν ακούσεις να χτυπά η καμπάνα, μη ρωτήσεις για ποιόν είναι"….

Γιάννης Γλυνός.


Δεν υπάρχουν σχόλια: