Δευτέρα 25 Νοεμβρίου 2013

Υπεύθυνη δήλωση



Ό,τι δηλώσεις...

Πολλά μεγάλα λόγια δηλώνονται βαρύγδουπα σχετικά με διάφορα θέματα. 
Μιλάμε για δηλώσεις μεγάλων, ή μικρών, σημαντικών, ή ασήμαντων, σχετικών ή άσχετων που κάποια στιγμή αποκτούν αξία και καταγράφονται ως «δηλώσεις» (quotes).
Σχετικά με τη φωτογραφία, υπάρχουν πάρα πολλές διάσημες και γνωστές ίσως δηλώσεις-ατάκες, που υποτίθεται βοηθάνε τους κοινούς θνητούς να καταλάβουν τι σημαίνει «φωτογραφία», ως αντικείμενο, θέμα, ιδέα τεχνική, διαδικασία, θεωρεία, πράξη, και πάει λέγοντας. 
Όμως, η φωτογραφία είναι κάτι σχετικά νέο , ακόμη εξελίσσεται, είναι τεράστιο θέμα και δεν ξεμπλέκει ποτέ κανείς κάνοντας μια δήλωση.
Μερικές δηλώσεις έρχονται σε πλήρη και ολοκληρωτική αντίθεση με κάποιες άλλες, γιατί ο καθένας που δηλώνει κάτι έχει και τη δική του άποψη. Κι αυτό συμβαίνει πολύ απλά γιατί άλλαξαν τα δεδομένα και οι αντιλήψεις της κοινωνίας και των δημιουργών-στοχαστών φωτογράφων.
Έτσι αντί να ξεκαθαρίζει το τοπίο γύρω από τη «φωτογραφία», αντίθετα θολώνει και δημιουργεί θέματα προς συζήτηση που συχνά καταλήγουν σε καυγάδες.
Όπως σε καυγάδες καταλήγουν συζητήσεις γύρω από ποδόσφαιρο, θρησκεία, τέχνη, πολιτική κλπ.



Να λοιπόν μερικά φωτογραφικά θέματα που έχουν συνοδευτεί από σχετικές δηλώσεις κια προκαλούν σκέψεις και συζητήσεις.

1) Για μια φωτογραφία: "αυτή η φωτογραφία είναι ωραία"!
Ή μήπως είναι άσχημη;  Αν μας αρέσει, πως μπορεί να είναι άσχημη; Αν στον άλλο δεν αρέσει, πως μπορεί να είναι όμορφη; Ή μήπως μπορεί να είναι και τα δυο;

2)"Είτε αρέσει μια φωτογραφία, είτε δεν αρέσει, αν ο θεατής δεν μπορεί να το εξηγήσει, τι σημαίνει; Πως είναι όμορφη; Ή μήπως άσχημη; Μέση κατάσταση δεν υπάρχει; Και μήπως είναι θέμα ευχέρειας λόγου, πλειοψηφικής αποδοχής, ή απόρριψης το που θα τη κατατάξουμε";
Αυτή η δήλωση απλά μας κάνει να σκεφτούμε το ρόλο της πλειοψηφίας στη διαμόρφωση αισθητικής... και στην απόδοση ταμπελών.

3) «Μια φωτογραφία γίνεται αποδεκτή ως μια ψυχρή και πιστή αποτύπωση της πραγματικότητας, που έχει καταγραφεί σε δυο διαστάσεις με μηχανικό τρόπο». 
Είναι δηλαδή μια επαλήθευση* ενός γεγονότος που συνέβη στο χώρο και το χρόνο.
*Σήμερα όμως, αυτό δεν ισχύει πάντα από όσο γνωρίζω, από τις άπειρες φωτογραφίες που έχω δει.

4) "Αυτή η φωτογραφία δεν είναι ωραία, είναι φωτογραφία ντοκουμέντου". 
Αλλά αυτό δεν είναι δήλωση, είναι ένας προσδιορισμός θεματικής κατηγορίας της φωτογραφίας.
Οι οπαδοί της φωτογραφίας-ντοκουμέντου έχουν κάνει πάρα πολλές σημαντικές δηλώσεις προσπαθώντας να στηρίξουν αυτή τους την επιλογή. Έχουν φτάσει στο σημείο να απορρίπτουν κάθε απόπειρα διαφορετικής προσέγγισης της φωτογραφίας, αισθητικής, συναισθηματικής, ζωγραφικής ή καλλιτεχνικής.
Υπήρξε όμως πριν σχολή που αποδεχότανε τη φωτογραφία μόνο ως υψηλής αισθητικής απεικόνιση, κάτι που ελάχιστα απείχε από τη ζωγραφική. Η σχολή αυτή γρήγορα εξάντλησε τις δυνατότητες της φωτογραφίας καθώς άλλαξε και η τεχνολογία προσφέροντας φορητές μηχανές με φωτεινούς φακούς, γρήγορα φιλμ και πάγωμα του χρόνου.
Έτσι γίνεται κατανοητή αυτή η θέση που απόρριπτε κάθε σχέση της φωτογραφίας με τη ζωγραφική και την σκόπιμη υψηλή αισθητική.

5) «Η όποια ομορφιά της φωτογραφίας, είναι η αυθεντικότητά της, δίχως παρεμβάσεις ή καλούδια, και δίχως συναισθήματα».
 

Δεν μπορούμε πάντα να πάρουμε θέση, ή μπορούμε καμιά φορά. Άλλες φορές πάλι, αποδεχόμαστε τις θέσεις, τις απορρίπτουμε, η προσθέτουμε δικές παραλλαγές.
Μπορούμε δηλαδή να βαδίσουμε ανάμεσα αν ακολουθήσουμε τις δημιουργικές-καλλιτεχνικές δυνατότητες της φωτογραφίας.
Όμως υπάρχει πάντα ένας κρυφός, ύπουλος κίνδυνος. Όσο ποιο ελεύθεροι είμαστε να δημιουργήσουμε, τόσο ποιο πολύ χανόμαστε.

6) "Η πιστή καταγραφή της πραγματικότητας, μπορεί να είναι βασική αρχή της φωτογραφίας, δεν είναι όμως και μοναδική της δυνατότητα".

7) Αρχικά οι φωτογραφίες ήταν άσπρες-μαύρες. Λογικά και φυσικά, τίποτα εμείς δεν το βλέπουμε ως άσπρο –μαύρο. Εκτός κι αν εκπαιδευτούμε να οραματιζόμαστε έτσι, όπως ο μεγάλος δάσκαλος Α. Άνταμς διδάσκει.
Άρα, "όλες οι πρώτες ασπρόμαυρες φωτογραφίες, συνολικά και καθολικά είναι έργα τέχνης". 
Μήπως είναι και οι σημερινές;
 Όχι ασφαλώς.
Πάντα υπήρχαν, θα υπάρχουν και οι μπούρδες. Διαφορετικά, πως θα διακρίνουμε το αξιόλογο;
Ωστόσο, μια ασπρόμαυρη φωτογραφία είναι πολύ ποιο κοντά σε αυτό που δημιουργικά ονομάζουμε αφαίρεση εφόσον αγνοεί το χρώμα που εμείς βλέπουμε. 
Επομένως, μια ασπρόμαυρη φωτογραφία, με μεγαλύτερο, ή χαμηλότερο κοντράστ (αντίθεση), μεγαλύτερη δηλαδή αφαίρεση, ίσως μας προκαλεί περισσότερη αισθητική απόλαυση.
Τέχνη, λένε πως είναι η υπέρβαση, και το ασπρόμαυρο είναι.
 

Επί πλέον, υπάρχει πάντα η πρώτη εντύπωση. Οι πρώτες φωτογραφίες ήταν πάντα ποιο ελκυστικές, γίνανε εύκολα αποδεκτές ως έργα τέχνης παρά τις αντιδράσεις των ζωγράφων, τη στιγμή που και η παγκόσμια παραγωγή καλλιτεχνικών φωτογραφιών ήταν μικρή.
Οι πρώτοι μεγάλοι φωτογράφοι, έγιναν οι δάσκαλοι για τις επόμενες γενιές φωτογράφων, και οι περισσότεροι από αυτούς εργάστηκαν με ασπρόμαυρο φιλμ και χαρτί. Μετράει πάντα η «πρώτη εκτέλεση», η «πρώτη εντύπωση», ο «πρώτος δάσκαλος», η «πρώτη αγάπη», κλπ.

8) «Η δυνατότητα να καταγράφουμε τη πραγματικότητα πιστά και ως έχει δεν είναι τέχνη, είναι τεχνική». Έτσι λένε σήμερα όλοι σχεδόν οι μεγάλοι δάσκαλοι της φωτογραφίας. Όμως είναι απόλυτα έτσι;

9) «Η τέχνη είναι αφαίρεση». Ας προσδιορίσει όμως κάποιος τη σχέση της με την αφηρημένη τέχνη γιατί ο κόσμος τα έχει μπλέξει, λιγάκι...
Το θέμα είναι πόση αφαίρεση, σε τι, πότε, πού και πως μπορεί να γίνει αποδεκτή και κατανοητή και τελικά από ποιούς;
 Έτσι λοιπόν η φωτογραφία μπορεί να είναι τεχνική, μπορεί να είναι και τέχνη αν ο φωτογράφος αδιαφορεί πλήρως για την αντικειμενικότητα και αφιερώνεται στη ερμηνεία της. Βλέπει δηλαδή την ορατή πραγματικότητα μόνο ως αφορμή (μοντέλο) για δημιουργία, έχει προετοιμαστεί για αυτή, έχει εκπαιδευτεί και ασκηθεί, γνωρίζει την τεχνική πλήρως και την αισθητική σε βάθος.

10) Υπήρξαν εποχές όπου οι φωτογράφοι έκαναν δηλώσεις υπέρ της αντικειμενικότητας  της φωτογραφίας, ή υπέρ της καλλιτεχνικής δυνατότητας να ερμηνεύει δημιουργικά και αφαιρετικά τη πραγματικότητα.

11) Σήμερα οι δηλώσεις έχουν περιοριστεί, οι ορίζοντες έχουν διευρυνθεί. Η φωτογραφία έχει γίνει θεωρητικά κτήμα του καθενός στη κυριολεξία που κρατάει μια φωτογραφική μηχανή, περιφέρεται και κοιτάζει τον κόσμο μέσα από ένα φακό.
Οι «μπούρδες» περίσσεψαν, οι μεγάλες φωτογραφίες υψηλής αισθητικής απόλαυσης έχουν λιγοστέψει γιατί «τα έχουμε δει όλα», ή σχεδόν όλα. Τίποτα δεν μας εντυπωσιάζει πλέον όπως με τις παλιές φωτογραφίες.
Οι υπερβολές των ψηφιακών παρεμβάσεων κατάστρεψαν την αντικειμενική αξία της φωτογραφίας που δεν πείθει πλέον κανένα. Αλλοίωσαν όμως αναπόφευκτα και την αισθητική της φρεσκάδα και αυθεντικότητα.
Σπάνια θα βρεθεί αναρτημένη φωτογραφία δίχως κραυγαλέα «ψηφιακή βελτίωση», ή έστω αφύσικη. Όλα όσα είχαμε μάθει για το φως, τους τόνους, το γκρίζου, τις φόρμες, την αυθεντικότητα, την αφαίρεση, το ασπρόμαυρο και τις χρωματικές ιδιότητες της ποιότητας του φωτός, τα κατάπιε η τεχνολογία και ο εύκολος εντυπωσιασμός των ψηφιακών εφέ. Ζωγραφιές βγαλμένες από τη «φωτοσούπα», φωτογραφίες δεν είναι, είναι ψηφιακές ζωγραφιές. Σε αυτό δεν δέχομαι καμιά ένσταση.
Επιμένω, άλλο χρήστης, άλλο φωτογράφος. Άλλο imaging, άλλο φωτογραφία.

12) Μια δήλωση θα αποτολμήσω λοιπόν και εγώ σήμερα, 25 Νοεμβρίου 2013. «φωτογραφία και οι φωτογράφοι φεύγουν, το ασπρόμαυρο όμως θα μείνει».
Με αυτή τη δήλωση, μπορεί ο κόσμος της φωτογραφίας λίγα χρόνια μετά να γελάει, ή να κλαίει!
Η φωτογραφία σήμερα είναι τεχνική ενταγμένη στην οικονομία και τη παραγωγή, ή είναι καλλιτεχνική. Ότι και να είναι, είναι πλέον ψηφιακή.
Ολοένα λιγότεροι φωτογράφοι μπορούν να ζήσουν από τη τεχνική φωτογραφία, όσο για τη καλλιτεχνική; είναι για λίγους και «βαρεμένους».
Λίγοι και βαρεμένοι δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη πως θα είναι αξιόλογοι φωτογράφοι, πως θα έχουν να επιδείξουν έστω μια ντουζίνα καλές φωτογραφίες υψηλής αισθητικής, ή πως θα είναι μόνο κάποιοι ανόητοι που βαδίζουν στα σύγνεφα φωτογραφίζοντας δίχως δεύτερη σκέψη, ή ματιά το κάθε τι. Μπούρδες δηλαδή.
Και σίγουρα πάλι, μια ντουζίνα καλές και αξιόλογες από αισθητικής πλευράς φωτογραφίες δεν σημαίνει πως ο φωτογράφος είναι γνωστός και αποδεκτός από το σύστημα.
«Η τεχνική της φωτογραφίας, είναι θέμα ποσότητας».
«Η τέχνη της φωτογραφίας είναι θέμα ποιότητας». 
Και, γιατί οι άριστες φωτογραφίες είναι τόσες λίγες;
Γιατί δεν μας αρέσει το εύκολα, γρήγορα κι ό,τι κάτσει. Γιατί ποτέ  σαν δημιουργοί δεν φοβόμαστε την αποτυχία.
Εγώ, άρχισα με ασπρόμαυρο, το αγάπησα, πορεύτηκα με αυτό, κι απότυχα πολλάκις. Κατάφερα όμως να κρίνω και να μαθαίνω από τα λάθη μου, τίποτα να μη πάει χαμένο!
Αποδέχομαι αναγκαστικά, δεν απορρίπτω τα 24bit, αλλά για να αλλάξω γνώμη, είναι πολύ αργά…
Ωραία όλα αυτά; 
Ωραία!
Και ξαφνικά, έρχεται μια δήλωση κεραυνός!
-"Οι ποιό καλές φωτογραφίες, είναι αυτές που δεν εχω βγάλει"!
Τι του λες τώρα αυτουνού; 
Φωτογράφος σου λέει ο άλλος!
Κι όμως φίλοι ήταν μεγάλη μορφή και του βγάζω το καπέλο γιατί πολύ απλά μας λέει: "τραβάτε φωτογραφίες όσο είσαστε ζωντανοί, γιατί πάντα ο δημιουργός περιμένει μέσα μας να βγει κάτι προς τα έξω, να πάρει ανάσα, για να μη σκάσουμε".

 Για περισσότερες δηλώσεις, κάντε το κόπο να πάτε στο:

 http://www.goodreads.com/quotes/tag/photography   και ξεσκονείστε τα Αγγλικά σας

Γιάννης Γλυνός