Προκαταλήψεις
Γεννιόμαστε χωρίς να έχουμε καμιά ιδέα σε τι κόσμο θα ζήσουμε, με τι έχουμε να κάνουμε,
χωρίς πιστεύω και προκαταλήψεις σχετικά με τη τέχνη, τη κοινωνία,
τις συμπεριφορές των ανθρώπων
και των ζώων, τη πολιτική.
Για τη φωτογραφία θα αποκτήσουμε κάποια γνώση μετά από κάποια ηλικία
όταν πλέον θα είναι ίσως αργά
για να αλλάξουμε, ή όταν θα είναι η πλέον κατάλληλη ώρα λόγω ωριμότητας.
Αλλά μήπως ωριμότητα δεν σημαίνει κατασταλαγμένες απόψεις
που δεν γνωρίζουμε αν είναι και σωστές;
Ο σπόρος της γνώσης ίσως πέσει σε χωράφι που έχει γεμίσει ζιζάνια,
θα υπάρχουν και άλλα φυτά και το χώμα δεν θα είναι καθαρό.
Απόψεις, γνώσεις, θετικές ή αρνητικές εμπειρίες, προσωπική θέση για τη ζωή,
θα δημιουργήσουν αναπόφευκτα προκαταλήψεις σχετικά
με τη τέχνη της φωτογραφίας,
τι είναι φωτογραφία, η πως πρέπει να είναι μια φωτογραφία για να είναι αξιόλογη.
Φωτογραφικές προκαταλήψεις
Όταν πριν καλά αρχίσουμε να φωτογραφίζουμε, έχουμε γνώμη,
και άποψη για τη φωτογραφία.
Αυτό είναι προκατάληψη.
Όταν χωρίς να έχουμε τραβήξει έστω μια καλή –αξιόλογη φωτογραφία,
έχουμε άποψη για κάθε φωτογραφία,
αυτό είναι προκατάληψη.
Πχ, τι είναι και τι όχι φωτογραφικό θέμα;
Πως πρέπει ένα θέμα να παρουσιάζεται σε μια φωτογραφία;
Πρέπει ένα θέμα να είναι «Το θέμα» σε μια φωτογραφία;
Πως πρέπει να φαίνονται τα πράγματα φωτογραφημένα;
Οι φωτογραφίες πρέπει να είναι καθαρές και φωτεινές;
ή μήπως μπορεί να έχουν ασάφεια, να είναι θολές και σκοτεινές;
Κανόνες
Το να ξεπεράσετε τις προκαταλήψεις σας μπορεί να είναι επώδυνο,
θα χρειασθεί να αναλογισθείτε
και να αναθεωρήσετε τις αξίες σας, τη λογική, την όραση,
τον τρόπο ζωής και σκέψης ίσως.
Ωστόσο για να προχωρήσετε φωτογραφικά,
πρέπει να το αντιμετωπίσετε από την αρχή,
κι όσο λιγότερες τραυματικές εμπειρίες έχετε,
τόσο ποιο καλά θα είναι για το δάσκαλο
που θα ασχοληθεί μαζί σας, αν είναι σωστός δάσκαλος φυσικά και δεν προσπαθήσει
να σας επιβάλει την δική άποψη για τη φωτογραφία.
Όμως, υπάρχει και η αντίθετη θέση που θέλει το νέο φωτογράφο να έχει περάσει
σε πλήρη πνευματική ωριμότητα για να προχωρήσει στη φωτογραφία.
Ωστόσο καμιά θέση δεν είναι κανόνας ,
και οι κανόνες στη τέχνη είναι για να τους γνωρίζουμε
και για να τους παραβαίνουμε όποτε χρειάζεται.
Το πότε χρειάζεται να παραβείτε τους κανόνες, θα το αντιληφθείτε όταν θα είστε έτοιμοι,
αλλά χωρίς πολύ δουλειά (πολλές φωτογραφίες) η στιγμή αυτή δεν έρθει ποτέ.
Οι κανόνες που έχω βρει να ισχύουν στη φωτογραφία είναι: πολλή δουλειά,
τράβα τώρα τη φωτογραφία που είδες και μην την αφήνεις για μετά,
τράβα όσες περισσότερες φωτογραφίες μπορείς και από διαφορετικές γωνίες το θέμα σου,
λλά πρόσεχε μη χάσεις το δάσος κυνηγώντας το θάμνο.
Κυνήγησε με το φακό σου το φως,
να έχεις πάντα το μεγαλύτερο δυνατό έλεγχο στη μηχανή και την έκθεση,
την εστίαση. Να φωτογραφίζεις όσο έχει όμορφο φως και μετά κάνε ότι θέλεις,
αλλά πάρε πάντα και μια τυπική-αντικειμενική φωτογραφία
για να μου δείξεις εμένα που δεν είμαι εκεί,
πως ήτανε αυτό που είδες.
Πάρε 99 φωτογραφίες δικές σου, και μια δική μου, για μια μόνο στιγμή γίνε το μάτι μου.
Τι πρέπει να κάνετε από την αρχή
Να είστε σε ετοιμότητα, σε καλή φυσική κατάσταση, χαλαροί, γνώστες της τεχνικής,
έτοιμοι για το απρόσμενο, με μια μηχανή που να ανταποκρίνεται και να μην σας κρεμάει
Τύχη; ναι υπάρχει, είναι αλήθεια,
αλλά αν δεν προσπαθήσετε πολλές φορές,
δεν θα μάθετε ποτέ που να ποντάρετε για να την εκμεταλλευθείτε,
ούτε θα τη συναντήσετε όταν κοιμάστε όλη την ημέρα.
Η αποτυχία
Την αποτυχία, κάντε τη δάσκαλό σας και θεό σας.
Πρέπει να βγάζετε πάντα ένα μικρό κέρδος από κάθε αποτυχία,
που θα είναι το «μάθημα», το κέρδος δηλαδή.
Διαφορετικά κάθε αποτυχία, θα είναι μια πραγματική
και ολοκληρωτική-παταγώδης καταστροφή.
Το κέρδος σας από την αποτυχία ας γίνει «από τη μύγα ξίγκι».
Προτάσεις για φωτογραφίες
Τα μικρά και ασήμαντα δίνουν τις ποιό όμορφες φωτογραφίες.
Το γνώριμο-καθημερινό, όσο μικρό, ταπεινό, ταλαιπωρημένο κι αν είναι μπορεί
να δώσει μια όμορφη φωτογραφία.
Για να βγάλετε φωτογραφίες,
να βλέπετε σαν τα παιδιά που βλέπουν για πρώτη φορά ένα παιχνίδι, ή ένα ζωάκι.
Πάντα να κυνηγάτε το φως, είναι ο μόνος κανόνας που φέρνει φωτογραφίες.
Οι σκιές, έχουν την ίδια αξία με το φως, όπως ο άνδρας και η γυναίκα κάνουν ένα ζευγάρι,
όπως η ημέρα και η νύχτα διαδέχονται το ένα το άλλο.
Η διάθεση, προκύπτει από την ατμόσφαιρα, το φως, τη φόρμα, τα σχήματα.
Η ατμόσφαιρα, προκύπτει από τις καιρικές συνθήκες.
Φως, ποιότητα, ένταση, θερμοκρασία, κατεύθυνση, απαλό, σκληρό, έμμεσο,
άμεσο, χρώματα, γκρίζα.
Όλα αυτά και πολλά άλλα αποτελούν θέματα για φωτογραφικές απόπειρες.
Στοιχεία μιας φωτογραφίας: κάδρο, αναλογίες,
σύνθεση, φόρμα, θέμα,
σκεπτικό,
αντικείμενο, μήνυμα,
γραμμές, σχήμα, υφή, χρώμα,
αρμονικό, αντίθετο, κορεσμένο, μουντό, λαμπρό,
μέγεθος, όραση και μέγεθος,
βάθος, εστίαση, θολό, γραμμές κατεύθυνσης.
Όλα αυτά αξίζει και πρέπει να σας απασχολήσουν
όταν κρατάτε φωτογραφική μηχανή.
Κοιτάζοντας, ψάχνουμε για υφή, φως,
παρακινούμαστε από τα συναισθήματα για να αρχίσουμε τη φωτογράφηση,
αλλά τα αγνοούμε όταν φωτογραφίζουμε.
Αναζητούμε τα επί μέρους μικρότερα στοιχεία,
πλησιάζουμε περισσότερο, αλλάζουμε γωνία, περιεχόμενο, σχέσεις και συσχετισμοί,
το σημείο παρατήρησης,
η επιλογή του χρόνου, η πρόβλεψη, το καρτέρι για κάτι που θα συμβεί αμέσως μετά.
Επιλογή εξοπλισμού, φακού, αισθητήρα, φιλμ, φωτισμού.
Μετά τη βασική γνώση του τρόπου λειτουργίας της φωτογραφικής μηχανής,
πρέπει να σχεδιάσουμε τα επόμενα βήματα
για να έχουμε περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας στη φωτογράφηση.
Έτσι επιλέγουμε τη μηχανή, το φακό, την τροφοδοσία, το υλικό καταγραφής,
τα φωτιστικά,
τα απάντα, όσα μπορούμε να προβλέψουμε.
Αν τα παρακάνουμε, πολύ γρήγορα θα κουραστούμε
από το κουβάλημα, αν δεν φροντίσουμε να έχουμε απαραίτητα εφόδια και
εξοπλισμό θα μείνουμε να κοιτάμε τα θέματα ανήμποροι.
Χρειάζεται μέτρο σε όλα και πρόβλεψη,
τουλάχιστον δεν θα έχουμε το αρνητικό φορτίο ότι δεν κάναμε ότι έπρεπε.
Ένα παράδειγμα.
Αν θέλουμε ν φωτογραφήσουμε θέματα από πολύ κοντά,
θα πρέπει να πάρουμε μαζί ένα φακό macro.
Αν θέλουμε να φωτογραφήσουμε βράδυ,
θα πρέπει να έχουμε φωτεινό φακό, τρίποδο ίσως και φλας.
Αν θελήσουμε να φωτογραφήσουμε μια ολόκληρη ημέρα,
μακριά από το ηλεκτρικό ρεύμα του δικτύου πόλης,
θα πρέπει να έχουμε μια-δυο μπαταρίες φορτισμένες πλήρως και κάρτες μνήμης.
Ισορροπία λευκού- White-Balance
Τη χρωματική ισορροπία την επιλέγουμε,
είτε με τη λογική της όσο γίνεται ποιο πιστής καταγραφής
των χρωμάτων, είτε με τη λογική της καταγραφής της ατμόσφαιρας
( όπου το λευκό θα είναι μπλε, ή πορτοκαλί ανάλογα με τις ώρες της ημέρας),
είτε τέλος με το λογική του ειδικού εφέ,
δηλαδή απόδοση των χρωμάτων εκτός κλίμακας, ψυχρά, η θερμά,
ή ότι άλλο θέλουμε, αρκεί να μην έχουμε πιστή-αντικειμενική καταγραφή του χρώματος.
Η αυτόματη προσαρμογή του λευκού αποδίδει συνήθως καλά
με τις ακριβές φωτογραφικές μηχανές.
Οι ειδικές ρυθμίσεις σχεδόν με όλες τις μηχανές και τους προβλεπόμενους
διαθέσιμους φωτισμούς.
Οι σκόπιμα λανθασμένες ρυθμίσεις λειτουργούν μόνο όταν γνωρίζουμε τα αποτελέσματα
Το θέμα και το φόντο συμμετέχουν στη φωτογραφία
Αυτό σημαίνει ότι ο φωτογράφος πρέπει να προσέχει το ίδιο τι υπάρχει πίσω
από το θέμα του, όσο και το ίδιο το θέμα.
Υπάρχουν φωτογραφίες που κινούν πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον
για όσα γίνονται στο φόντο, παρά στο πρώτο πλάνο,
όπου εκ πρώτης όψεως νομίζουμε ότι είναι το θέμα.
Το θολό φόντο οδηγεί τη προσοχή στο εστιασμένο θέμα,
αλλά αν φόντο και θέμα έχουν την ίδια ευκρίνεια,
ο θεατής θα πρέπει άμεσα να κατανοήσει τι πρέπει να δει.
Ασφαλώς υπάρχουν περιπτώσεις που σκόπιμα
ο θεατής πρέπει να «ταλαιπωρηθεί» για να βρει το θέμα,
αλλά εκεί πλέον μιλάμε για σχεδιασμό της φωτογραφίας.
Πολλοί φωτογράφοι επικεντρώνονται στο θέμα τους και αγνοούν τι γίνεται πίσω από αυτό.
Αυτό είναι λάθος.
Φίλτρα
Όταν λέμε φωτογραφικά φίλτρα, εννοούμε:
1) λεπτά μεταλλικά στεφάνια που συγκρατούν ένα οπτικό γυαλί,
διάφανο, ή χρωματιστό, τα οποία τοποθετούμε μπροστά από το φακό,
σταθερά (βιδωτά), η προσωρινά.
2) εννοούμε ψηφιακά φίλτρα που αλλάζουν τη δομή του ψηφιακού φωτογραφικού
αρχείου άμεσα κατά τη φωτογράφηση, ή έμμεσα,
με τη βοήθεια λογισμικού και υπολογιστή.
Η μια ομάδα φίλτρων δεν αποκλείει την άλλη.
Αν ένα φίλτρο αλλοιώνει τη δομή της φωτογραφίας
και την ορατή πραγματικότητα σε σημείο που να μην παρέχεται καμιά πληροφορία
για αυτή τότε η φωτογραφία που θα προκύψει
γίνεται φωτογραφική εικόνα που μας προέκυψε
ακριβώς από την έντονη διαφοροποίησή της από τη πραγματικότητα.
Το ποιο απλό φίλτρο στη φωτογραφία είναι το UV,
ακολουθεί το πολωτικό.
Στη ψηφιακή φωτογραφία υπάρχουν πάρα πολλά φίλτρα που είτε βελτιώνουν
την ποιότητά της, είτε τη μετατρέπουν σε ψηφιακή φωτογραφική εικόνα.
Τα φωτογραφικά φίλτρα τα λέμε και δημιουργικά φίλτρα,
μας βοηθούν να βγάλουμε περισσότερες όμορφες φωτογραφίες,
ή να σώσουμε από τη μετριότητα κάποιες που υστερούν.
Η φωτογραφία είναι αυστηρή τέχνη
Χρειάζεται να είναι σε ετοιμότητα ο φωτογράφος, να ξεκαθαρίζει τα πράγματα,
να τα απλοποιεί, να διατηρεί αυστηρό το κάδρο ευθύς εξ αρχής τη στιγμή της λήψης.
Στο τύπωμα επιτρέπονται μόνο μικρές επεμβάσεις αποκοπής, μεγέθυνσης, χρωματισμού,
φωτεινότητας ή αντίθεσης των φωτογραφιών μας.
Στη σύνθεση όλα μετράνε από την αρχή,
η χρήση του κάδρου 2:3, 4:3, 16:9, 6:6 κλπ.
Η εφαρμογή της χρυσής τομής στη σύνθεση
είναι η λύση όταν όλα πάνε στραβά.
Οι ηθελημένες μικρές ατέλειες χαρακτηρίζουν τα έργα τέχνης,
η τελειότητα μπορεί να είναι και απωθητική.
Όρθιο, ή πλάγιο κάδρο είναι πάντα μια σημαντική επιλογή,
οδηγεί άμεσα σε ανάλογους λογικούς συνειρμούς.
Η χρήση του πλάγιου κάδρου δείχνει ηρεμία,
ευνοεί τις φωτογραφίες με μεγάλους ορίζοντες.
Το όρθιο κάδρο δείχνει ένταση, κινητικότητα,
ευνοεί θέματα που έχουν ποιο μεγάλο ύψος παρά ορίζοντα,
όπως πχ τα πορτρέτα των ανθρώπων.
Ντοκουμέντο
Η φωτογραφία ντοκουμέντου απαιτεί πάντα να πλησιάζει
ο φωτογράφος με σεβασμό και υπευθυνότητα το θέμα.
Ενδέχεται η φωτογραφία ντοκουμέντου να είναι απωθητική,
αποκρουστική, τρομακτική,
αλλά παραμένει ύψιστη προτεραιότητα
η οπτική καταγραφή της ορατής πραγματικότητας.
Το φώτο-ρεπορτάζ είναι η κατ’ εξοχή εφαρμοσμένη φωτογραφία ντοκουμέντου.
Σημασία στη λεπτομέρεια
Αυτός ο κόσμος, ο μικρός ,ο μέγας, κατά τον Ελύτη είναι
το Α και το Ω της μικρό-φωτογραφίας.
Θέματα μικρά και ασήμαντα διάσπαρτα γύρω μας, μερικές φορές «αόρατα»
αφού δεν τους δίνουμε καμιά σημασία, μπορεί να μας δώσουν θαυμάσιες φωτογραφίες.
Ένας φακός macro είναι το σημαντικότερο εργαλείο για τη φωτογραφική μας μηχανή
αν αποφασίσουμε να ασχοληθούμε με τις λεπτομέρειες,
εφόσον θα χρειαστεί να πλησιάσουμε
πολύ κοντά στο θέμα μας. Αρκεί ο κατάλληλος φωτισμός για να αναδειχθεί
μια ασήμαντη λεπτομέρεια σε όμορφη φωτογραφία.
Η κίνηση και το σταμάτημα χρόνου
Βασικό χαρακτηριστικό, δύναμη αλλά και αδυναμία της φωτογραφίας
είναι το πάγωμα της κίνησης,
το σταμάτημα του χρόνου.
Παλιότερα έλεγαν εύκολο πράγμα είναι η φωτογραφία, βάτε 1/125 χρόνο
έκθεσης και διάφραγμα 8. Ο χρόνος κλείστρου 1/125 του δευτερολέπτου
καταγράφει στις περισσότερες
περιπτώσεις την κίνηση ή την ακινησία με μια αίσθηση
πολύ κοντά σε αυτό που βλέπουμε,
όμως το ζητούμενο στη φωτογραφία , ειδικά τη δημιουργική, δεν είναι πάντα αυτό.
Βασικές συμβουλές είναι πως ο χρόνος κλείστρου είναι ανάλογος της εστιακής απόστασης,
δηλαδή αν έχετε τηλεφακό 500 χιλιοστών θα φωτογραφήσετε με χρόνο 1/500,
αν έχετε τηλεφακό 250 χιλιοστών ο χρόνος θα πρέπει να είναι 1/250 του δευτερολέπτου.
Αν θέλετε να δείξετε ότι κάτι κινείται,
θα χρησιμοποιήσετε αργό χρόνο έκθεσης κάτω από 1/30.
Να θυμάστε πως και η θολή φωτογραφία είναι φωτογραφία και
πως το μάτι πάντα αναζητά
κάτι νεταρισμένο και ξεκάθαρο για να λάβει ο εγκέφαλος το μήνυμα τι είναι θολό
και τι σαφές, διαφορετικά το μάτι θα προσπαθεί να εστιάσει μάταια.
Σημεία έλξης
Σε κάθε τι που βλέπουμε, ως πραγματικότητα, ως φωτογραφία ή ως εικόνα,
το μάτι και η προσοχή μας έλκεται από: την ανθρώπινη παρουσία, τα φωτεινά σημεία,
τα έντονα χρώματα κίτρινο, πορτοκαλί, κόκκινο, το εστιασμένο.
Το μάτι διακρίνει πάντα ποιο εύκολα τους φωτεινούς τόνους
και ποιο δύσκολα τους σκοτεινούς.
Aθήνα Δεκέμβριος 2009
Γιάννης Γλυνός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου