Τρίτη 25 Μαρτίου 2014

Η φωτογραφία στο απόσπασμα



Τα έρημα, τα ορφανά, τα έργα μας.

Το κείμενο αυτό ενδιαφέρει κάθε ένα δημιουργό, ερασιτέχνη, ή επαγγελματία.

Η φωτογραφία πέρασε και περνάει απίστευτες περιπέτειες τόσο από τους ίδιους τους φωτογράφους, όσο και από την οργανωμένη κοινωνία, (κράτος, νόμοι, πολιτεία, δήμοι, εκπαίδευση), ή την ανοργάνωτη, το λαό, δηλαδή εμάς τους ίδιους (αναγνώριση και αποδοχή φωτογραφίας ως έργο τέχνης από το κοινό, και τους φωτογράφους τους ίδιους).
Ως εφαρμοσμένη τέχνη η φωτογραφία προσφέρει στην οικονομία πολλαπλά οφέλη, και στο πολιτισμό άλλα τόσα, ίσως και περισσότερα.
Πολλά περισσότερα και ανεκτίμητα είναι τα πολιτιστικά οφέλη από τα οικονομικά πιστεύω εγώ, κι ας μην έχω λογιστικά στοιχεία. Ως φωτογράφος, έχω μάτια και βλέπω!
Έχει σημασία για τη συνέχεια να σκεφτούμε γιατί τραβάμε φωτογραφίες και πόσες είναι αυτές. Τραβάμε λοιπόν χιλιάδες, εκατομμύρια φωτογραφίες, ειδικά τώρα που η τεχνολογία έγινε ψηφιακή. Και τις τραβάμε για πολλούς λόγους. Ας πούμε μερικούς που μου έρχονται στο μυαλό άμεσα:
  1. Ο πλέον «απλός» λόγος είναι πως έχουμε το δημοκρατικά κατοχυρωμένο δικαίωμα και την ελευθερία να το κάνουμε είτε για δημιουργία είτε για εργασία, στο μέτρο που οι νόμοι της χώρας μας το επιτρέπουν φυσικά.
  2. Ένας ακόμη βασικός λόγος είναι και η περιέργεια να δούμε πως θα βγει αυτό που βλέπουμε στη φωτογραφία.
  3. Τραβάμε φωτογραφίες για την αξία τους να καταγράφουν αποδεικτικά στοιχεία στο χώρο και το χρόνο.
  4. Τραβάμε φωτογραφίες για εκπαιδευτικούς και επιστημονικούς λόγους.
  5. Για εκδόσεις και διαφημίσεις, για ρεπορτάζ και πληροφόρηση, για ταυτότητες, προσωπική συλλογή, για αναμνήσεις.
  6. Τραβάμε φωτογραφίες καθαρά και μόνο για δημιουργικούς λόγους, για έκφραση και καλλιτεχνική ενασχόληση.
  7. Τραβάμε φωτογραφίες ακόμη γιατί δεν έχουμε κανένα άλλο τρόπο να αρθρώσουμε δικό μας λόγο, όπως κάνουν όσοι έχουν άνεση με το γραπτό και προφορικό λόγο.
  8. Εμείς οι φωτογράφοι, συνήθως δεν «μιλάμε», ότι έχουμε να πούμε, το δείχνουμε με εικόνες.
Ο αριθμός των φωτογραφιών που τραβάμε είναι τρομερά δύσκολο να υπολογισθεί, έστω και κατά προσέγγιση.
Το μόνο σίγουρο είναι πως όσο χρησιμοποιούσαμε φιλμ ίσως να μπορούσαμε να υπολογίσουμε από τις πωλήσεις τους το πόσες φωτογραφίες, περίπου, τραβούσαμε. Με τις ψηφιακές μηχανές, κάθε σκέψη για καταμέτρηση περίσσεψε. Μετράμε μόνο αυτές που αναρτώνται, ή δημοσιεύονται καθώς οι ψηφιακές φωτογραφίες σε μεγάλο, τεράστιο ποσοστό, αναρτώνται στο διαδίκτυο. Κι αν το ποσοστό είναι τεράστιο, φανταστείτε πόσες είναι αυτές που μένουν στους δίσκους, αθέατες  και απρόσιτες που έρχονται να προστεθούν στα φιλμ, τις διαφάνειες και τις παλιές τυπωμένες φωτογραφίες που έχουμε αποθηκεύσει σε βιβλία, λευκώματα, και κουτιά από παπούτσια!
Σήμερα παρά τη κρίση, πάρα πολλές φωτογραφίες τυπώνονται είτε στο σπίτι  είτε στο φωτογραφείο της γειτονιάς, αλλά είναι πάντα συντριπτικά λιγότερες από αυτές που τραβάμε, ή που αναρτάμε στον παγκόσμιο ιστό.
Ένα από τα βασικά προβλήματα των φωτογράφων σήμερα είναι πως οι εργασίες τους περιορίστηκαν δραματικά μετά την έλευση της ψηφιακής τεχνολογίας. Αν και δεν είναι σίγουρο πως η μείωση του κύκλου εργασιών οφείλεται μόνο στη ψηφιακή τεχνολογία, η συγκυρίες μας κάνουν να σκεφτούμε πως η ψηφιακή τεχνολογία έφερε αυτή τη κατάσταση.
Το σίγουρο όμως και πάλι είναι πως το πέρασμα της φωτογραφίας στη ψηφιακή εποχή είχε τεράστιο κόστος για τους φωτογράφους, ερασιτέχνες και επαγγελματίες (αγορά εξοπλισμού). Επίσης διαπιστώνουμε πως οι ερασιτέχνες φωτογράφοι πολλαπλασιάστηκαν συντριπτικά έναντι των επαγγελματιών που ο αριθμός τους περιορίστηκε δραματικά.
Αυτό εμένα μου δείχνει ένα πράγμα. Πως αυξήθηκε η απόλαυση από τις φωτογραφίες που τραβάμε, και μειώθηκε το εισόδημα.
Κι αν δεν μειώθηκε για κάποιους λίγους το εισόδημα, μειώθηκαν οι θέσεις εργασίας.
Για παράδειγμα, στην Ελλάδα, είχαμε πριν το 2000 περίπου 4800 συνδικαλισμένους φωτογράφους που είχαν εκπροσώπηση και στη Π.Ο.Φ (Πανελλήνια Ομοσπονδία Φωτογράφων). Σήμερα είναι λιγότεροι από 3700 συνάδελφοι, και θα λιγοστέψουν σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία.
Και πάλι η συγκυρία έκανε αρκετούς να πουν πως αυτή η δίχως κανένα έλεγχο αύξηση των ερασιτεχνών έφερε το θάνατο της επαγγελματικής φωτογραφίας. Γιατί περί αυτού πρόκειται εθνικά, αλλά και διεθνώς.
Δηλαδή ήδη η επαγγελματική φωτογραφία είναι μια τέχνη υπό εξαφάνιση, παρά την τεράστια εξάπλωσή της ως ιδέα και το τεράστιο αριθμό ψηφιακών φωτογραφιών και μηχανών που κυκλοφορούν. Σε αυτή την αλλαγή νομίζω συντέλεσε η διεθνοποίηση κυρίως που περιόρισε τα κόστη παραγωγής, διάθεσης, διαφήμισης και τους μισθούς. Πάρα πολλά έντυπα για καταναλωτικά προϊόντα τυπώνονται πλέον για όλες τις γλώσσες, σε κάποια χώρα με το φθηνότερο κόστος. Οι φωτογραφίες, κάθε εντύπου για ένα έκαστο προϊόν, είναι πάντα οι ίδιες.
Από όσα μαθαίνουμε, όσα είχαμε προβλέψει συμβαίνουν τώρα. Μέτρα ψηφίζονται συνεχώς σε βάρος της φωτογραφίας και των φωτογράφων, και αυτό το καταγράφουμε ως συμπέρασμα. Δηλαδή, η πίτα μικραίνει συνεχώς. Μιλάμε όμως και για το μέλλον όλων των φωτογράφων, ερασιτεχνών και επαγγελματιών, γιατί βλέπουμε μια στάση που περιορίζει το φωτογραφικό αντικείμενο και τη θεματολογία συνεχώς και με αυξανόμενο ρυθμό, με τον ένα, ή τον άλλο νόμο, με τη μια, ή την άλλη αρχή, με το κάθε αρμόδιο και κάθε αναρμόδιο.
Ένα από τα πλέον βασικά προβλήματα είναι πως οι δημιουργοί είναι πάντα «μικροί» απροστάτευτοι και αδύναμοι μπροστά στις πολυεθνικές και τις μεγάλες εμπορικές επιχειρήσεις. Οι κατασκευαστές των προϊόντων που χρησιμοποιούν οι δημιουργοί βρίσκονται ποιο κοντά τους, αλλά αυτό τελικά δεν αρκεί.
Είναι φανερό πως οι παγκόσμιες οικονομικές συνθήκες έχουν αλλάξει δραματικά σε βάρος των λαών, των καλλιτεχνών ειδικά, των νέων και των εργατών δίχως ειδίκευση που τροφοδοτούσαν με το κατά δύναμη κομπόδεμα και τη φωτογραφική βιομηχανία, που φυσικά πλήρωνε και πληρώνει φόρους.
Και πάλι από τη συγκυρία κρίνοντας πολλοί είπαν πως φταίει το ιντερνέτ για όλα!
Μα είναι σαν να λέμε πως η φωτιά είναι πολύ κακό πράγμα! Που είναι λάθος, ή είναι μισό συμπέρασμα τρομερά επικίνδυνο.
Γιατί δεν είναι το μέσον , είναι η εφαρμογή του που το αλλάζει από καλό, σε καταστροφικό.
ΠΧ, χάρη στη φωτιά ο άνθρωπος έφτασε εδώ που έφτασε, και χάρη στη φωτιά και πάλι κατακαίει τα δάση. Η φωτιά φταίει; Το ιντερνέτ είναι το πρόβλημα, ή μήπως η απληστία και η κουτοπονηριά;
Έχει μερίδιο και το διαδίκτυο φυσικά, όμως πρόσφερε και πάρα πολλά πρωτόγνωρα εργαλεία σε όλους τους φωτογράφους και τη φωτογραφική βιομηχανία. Μιλάμε όχι μόνο για εργαλεία προβολής αλλά και μάθησης, ενημέρωσης, διακίνησης και αύξησης του αριθμού των φωτογραφιών που δυνητικά μπορούσε να απορροφήσει η κοινωνία. Αλλά ο καταναλωτής και χρήστης δεν έχει πλέον τα οικονομικά μέσα που είχε πριν τη ψηφιακή τεχνολογία, στερήθηκε λόγο της κρίσης  ακόμη και τα αναγκαία για την επιβίωση (μετά το κτύπημα στους δίδυμους πύργους).
Πολλά είναι τα προβλήματα της φωτογραφίας και ειδικά των επαγγελματιών φωτογράφων που βλέπουν το τέλος του επαγγέλματος να πλησιάζει. Κι όμως δεν υπάρχει σελίδα, μπλογκ, παρουσίαση, έκδοση ψηφιακή ή σε χαρτί που να μην έχει πολλές περισσότερες φωτογραφίες σε σχέση με τη πριν του ιντερνέτ και πριν τη ψηφιακή εποχή.
Βλέποντας κάποια στιγμή τα μεγάλα κεφάλια το πρόβλημα, πήραν μιαν απόφαση να στηρίξουν όπως-όπως τις όποιες απώλειες εισοδήματος των φωτογράφων και των παραγωγών από τη διάδοση της ψηφιακής τεχνολογίας.
Και ποιες είναι οι απώλειες αυτές;
Δεν είναι σίγουρες ούτε είναι δυνατό να καταμετρηθούν. Ωστόσο, είναι σίγουρο πως όσες φωτογραφίες, ή άλλα ψηφιακά έργα, αναρτώνται, ή διακινούνται, ή δημοσιεύονται, ή αποθηκεύονται σε δίσκους και μαγνητικά μέσα κάθε τύπου, είναι απίστευτα εύκολο να αντιγραφούν δίχως απώλεια ποιότητας.
Είναι επίσης σίγουρο πως ο καθένας που έχει υπολογιστή μπορεί πάρα πολύ εύκολα να κρατήσει ένα ψηφιακό αντίγραφο, για όποιο λόγο κρίνει αυτός, στο δικό του αποθηκευτικό μέσο.
Το δεξί κλικ δηλαδή έγινε δεύτερη φύση του χρήστη του υπολογιστή και κυρίως του χρήστη που επισκέπτεται σελίδες στο διαδίκτυο. Γιατί να αγοράσω ένα βιβλίο, ή ένα μουσικό έργο όταν μπορώ να το αντιγράψω στον υπολογιστή μου;
Αυτό, είναι κάτι που ούτε μπορεί, ούτε και πρέπει να εμποδιστεί για πολύ απλό λόγο. Αφήνει για πρώτη φορά ανοιχτή και ελεύθερη τη κυκλοφορία και πληροφόρηση για το έργο του κάθε δημιουργού που πρώτα έλεγχαν απόλυτα οι παραγωγοί, οι εκδότες, οι συλλέκτες, τα ΜΜΕ. Μπορεί να χάνει ο κάθε δημιουργός πωλήσεις, για τις οποίες τις περισσότερες φορές πληρωνόταν ψίχουλα, αλλά τελικά το δημιουργικό και καλλιτεχνικό έργο μετά τη πρώτη κυκλοφορία, και μετά από κάποιο χρονικό διάστημα γεννιέται το ερώτημα σε ποιον ανήκει. Πχ πρόσφατα είχαμε πρόβλημα με την αναμετάδοση του Εθνικού μας ύμνου. Έτσι θα πρέπει ίσως τα κράτη να αναλάβουν το κόστος διάθεσης των έργων τέχνης σε χαμηλό κόστος, αντί να κλείνουν τα μάτια και να εφαρμόζουν το διαίρει και βασίλευε. Δηλαδή: χρήστες; εναντίον όλων, δημιουργοί; εναντίον όλων, παραγωγοί; εναντίον όλων. Τελικό αποτέλεσμα; Το χάος!
Με τη γνώση αυτή και εμπειρία που κατέχουμε σήμερα κατανοούμε το γιατί το απρόσωπο σώμα των χρηστών στράφηκε από αντίδραση και μόνο στην ψηφιακή αντιγραφή όσων έργων προσφέρονται σε ψηφιακή μορφή κάθε τύπου κα μέσου.
Γιατί φτάσαμε στο σημείο να έχουν χωρίσει οι παραγωγοί τη γη σε 4 περιοχές για την διανομή των ταινιών DVD, φτάσαμε ένα CD Ελληνικής μουσικής να πουλιέται  πριν λίγα χρόνια 30 και 40 και 50€! Ένα μεσαίου μεγέθους βιβλίο να κοστίζει 20 μέχρι και 50€, φτάσαμε να έχουμε γεμίσει με πάρα πολλά μουσικά έργα που δεν ακούμε, αλλά τα έχουμε σε ψηφιακή συμπιεσμένη μορφή σε ένα μόνο σκληρό δίσκο και να τα μοιραζόμαστε μεταξύ μας.
Μιλάμε για την εκδίκηση της γυφτιάς!
Ακόμη ένα άλλο τεράστιο πρόβλημα με τα έργα τέχνης είναι πως οι δημιουργοί πάντα σχεδόν αναθέτουν σε παραγωγούς τη μαζική εκτύπωση-διάθεση-εκμετάλλευση μετά την αρχική κυκλοφορία. Όταν ξεπουλήσουν δεν φροντίζουν να κυκλοφορήσουν πάλι ένα έργο παρά μόνο αν έχει κάνει τεράστιους αριθμούς σε πωλήσεις. Έτσι όμως, έργα θαυμάσια που δεν έκαναν τεράστιες πωλήσεις έχουν εξαφανιστεί, ή δεν έχουν κυκλοφορήσει σε ψηφιακή μορφή. Οι δημιουργοί τους ξεχνιούνται.
Η μοναδικότητα του έργου τέχνης ποτέ δεν τα πήγαινε καλά με τις πωλήσεις, στη πλειοψηφία.
Είναι φυσικό από τις ψηφιακές αντιγραφές όλοι οι δημιουργοί να έχουν απολέσει έσοδα, όμως και οι παραγωγοί έχασαν από την απληστία τους τεράστια ποσά από τη δραματική μείωση των πωλήσεων. Τελικά χάθηκαν και οι φόροι για τα κράτη. Ο πολιτισμός που όλοι άρμεγαν με κάθε τρόπο, τώρα χειμάζει δίχως ελπίδα. Τώρα που είναι μάλλον αργά, βλέπουν πως δίχως πολιτισμό μπορούν να κρατάνε στο επίπεδο του ζώου τους ιθαγενείς, όμως χάνουν τεράστια έσοδα, και αυτό τους καίει. Γιατί οι ιθαγενείς βρήκανε διέξοδο στην δημοκρατική ψηφιακή τεχνολογία και την αντιγραφή δίχως κόπο και κόστος.
Το «δημοκρατικό» εργαλείο που ονομάζεται διαδίκτυο υπάρχει και για τους φωτογράφους.
Κάτι που νωρίς εγώ φώναζα, είναι πως αν προσέξουν οι φωτογραφίες που ανεβάζουν να έχουν μικρή ανάλυση που να μην ευνοεί την αντιγραφή για επαγγελματική χρήση, δηλαδή το πολύ 512Χ512 pixels, τότε δεν υπάρχει κάτι άλλο πέρα από το υδρογράφημα για να προστατέψουν το έργο τους από την αντιγραφή. Αυτή η χαμηλή ανάλυση, ποιότητα εικόνας και η λιγοστή πληροφορία, έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τη μέχρι χθες συνεχή αναζήτηση της ποιότητας της εικόνας και της φωτογραφίας. Όμως οι χρήστες ποτέ δεν θα κατανοήσουν το πρόβλημα των φωτογράφων όσο μπορούν να κατεβάζουν άριστες-θαυμάσιες φωτογραφίες σε μεγάλη ανάλυση και δίχως αμοιβή.
Είναι τεράστιος ο αριθμός φωτογραφιών που έχουν δημοσιευθεί εδώ και μια δεκαετία στα ΜΜΕ, έχει αποθηκευτεί ψηφιακά, δίχως να έχει αναγραφεί το όνομα του φωτογράφου. Οι φωτογραφίες αυτές δεν έχουν διαγραφεί, τα δικαιώματα των φωτογράφων είναι άγνωστο αν, πως και πότε, όταν θα γίνει χρήση ξανά των φωτογραφιών θα πληρωθούν για τις επόμενες χρήσεις, αν συμβούν φυσικά.
Εδώ υπάρχει ένα τεράστιο ηθικό και οικονομικό πρόβλημα με το έργο κάθε δημιουργού – καλλιτέχνη.
Ο άλλος, φτιάχνει γιαούρτι ας πούμε και βάζει το δικό του λογότυπο. Ένας  άλλος φτιάχνει ρούχα και βάζει το δικό του λογότυπο. Ο καθένας που κατασκευάζει ή πουλάει ένα πράγμα μια φορά, βάζει το δικό του λογότυπο. Κάθε φορά που θα θελήσει ο χρήστης να δει μια ταινία στο κινηματογράφο, ή ένα θεατρικό έργο θα βγάλει εισιτήριο. Αν χρειαστεί ψωμί, θα πληρώσει. Αν χρειαστεί καινούρια υποδήματα θα κάνει το ίδιο.
Για το δημιουργό είναι ζωτικής σημασίας να μην αποχωρίζεται του δικαιώματος κτήσης και επομένως οικονομικής ωφέλειας από κάθε χρήση, ασχέτως αν είναι για προσωπική, η επαγγελματική χρήση. Κι όμως ο νόμος επιλέγει η χρήση για προσωπική απόλαυση να είναι ελεύθερη. Δεν είναι λάθος σκέψη, αλλά έχει κόστος ειδικά για τους μουσικούς και τους συγγραφείς.
Ειδικά η χρήση του έργου τέχνης με σκοπό το κέρδος, οποιασδήποτε μορφής, θα πρέπει να αμείβεται. Όμως για τη προσωπική χρήση και απόλαυση, οι χρήστες το έχουν χρυσοπληρώσει το έργο, αρκετές φορές, άμεσα, ή έμμεσα από τη μετάβαση στη ψηφιακή τεχνολογία. Δηλαδή, όλοι έχουμε πληρώσει μια ταινία σε μορφή: Video- VHS, Betta, Laser Disk, CD, DVD (4 περιοχές), Blue Ray. Υπήρξε εποχή που ένας άγραφος δίσκος ακτίνας κόστιζε 500 δραχμές, δηλαδή, πάνω από 1€, ένας οδηγός εγγραφής CD κόστιζε 1.000.000 δραχμές, σχεδόν 3.000€!, ένα CD Player κόστιζε 100.000 δραχμές και άνω!
Οι πρώτη «φτηνή» dSLR μου κόστισε 1.500.000 δραχμές και είχε ανάλυση 3 Mpixel.
Πεταμένα λεφτά!
Δεν γνωρίζω αν τα φάγαμε μαζί και με ποιόν, ξέρω όμως που πήγανε!
Η μουσική είχε διαφορετική μαύρη μοίρα, από τη μορφή συμπιεσμένου αρχείου MP3 που επέπεσε ως χάρος στη μουσική δισκογραφία και ειδικά στους μουσικούς. Ειδικά οι «μικροί» νεαροί μουσικοί , όπως και οι φωτογράφοι, και οι συγγραφείς, και οι σκηνοθέτες, και οι ηθοποιοί και όλοι οι άλλοι επιζούν με δυσκολία που φτάνει στην εξαθλίωση. Κι όμως ο πολιτισμός είναι για όλους και υποχρέωση της πολιτείας, όπως και η περίθαλψη, και η εκπαίδευση.
Ο νομοθέτης μπροστά στο τεράστιο ηθικό και οικονομικό πρόβλημα των δημιουργών, και όχι μόνο… (βλέπε χαμένα έσοδα από φόρους) φρόντισε ώστε να επιβάλλεται μια ελάχιστη αμοιβή, φόρος  δηλαδή επί της εισαγωγής των μέσω αναπαραγωγής και εγγραφής ψηφιακών αρχείων, ο οποίος θα κατανέμεται στα μέλη των οργανισμών συλλογικής διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων, που λειτουργούν ως πυραμίδες και αποτελούνται από μέλη που αποδειγμένα έχουν δημοσιευμένο φωτογραφικό έργο.
Η φωτογραφία έχει χαρακτηρισθεί ως έργο τέχνης δια νόμου, και είναι μια ευνοϊκή απόφαση για τους φωτογράφους όλου του κόσμου, και ειδικά για τα μέλη της Ε.Ε. Ωστόσο όλοι οι άλλοι περιορισμοί κάθε άλλο παρά επιτρέπουν στους φωτογράφους να φωτογραφίζουν.
Όμως, υπάρχει ένα αλλά. Οι φωτογράφοι γιατί να πληρώνουν τον ειδικό φόρο για ένα σαρωτή διαφανειών για τα δικά τους φιλμ; Γιατί οι μουσικοί να πληρώνουν για να γράφουν τα έργα τους σε ένα άγραφο CD; Η σκέψη είναι σωστή, ωστόσο όλοι οι δημιουργοί δέχτηκαν το νόμο γιατί είναι και χρήστες και αποδέχονται τη νέα κατάσταση.
Αντίθετα, οι έμποροι, κατασκευαστές και εισαγωγείς που ζουν άμεσα, ή έμμεσα από όλους εμάς τους «χρήστες» και τους δημιουργούς, ερασιτέχνες ή επαγγελματίες, βρίσκουν παράθυρα, δικαιολογίες και τρόπους να μη πληρώσουν ούτε τα ψίχουλα για να διατηρηθεί έστω και συμβολικά η σπίθα της όποιας δημιουργίας απόμεινε. Γιατί αν μιλάμε για 150 μέχρι και 300€ που αναδιανέμεται σε κάθε μέλος των πυραμίδων ανά έτος, καταλαβαίνει κανείς ότι αυτό δεν είναι ποσό για να επιβιώσει κανένας δημιουργός! Επίσης πρέπει να σκεφτούμε πως από τα 3700 μέλη της Π.Ο.Φ. είναι ζήτημα να έχουν ενταχθεί στη πυραμίδα του ΦΟΙΒΟΥ τα 450. Σίγουρα ο τζίρος των εμπόρων έχει πέσει δραματικά, αλλά ποιος φταίει για το χάλι;
Οι αγελάδες φταίνε που δεν βγάζουν άλλο γάλα; Ή μήπως το υπερβολικό άρμεγμα;
Αν τα βάλει κανείς κάτω όλα, δηλαδή τους περιορισμούς και τις απαγορεύσεις φωτογράφησης, το τέλος επιτηδεύματος ακόμη και για τους αυτοδίδακτους φωτογράφους, τη φορολογία, την απώλεια κύκλου εργασιών και εσόδων, τα χαμένα έσοδα από τις αντιγραφές και παράνομες χρήσεις των φωτογραφιών δεν είναι να αναρωτιέται κανένας για το ποιο είναι το μέλλον των φωτογράφων.
Ορφανά έργα
Και ερχόμαστε σε ένα ακόμη ποιο δύσκολο θέμα που έχει να κάνει με το που καταλήγουν οι φωτογραφίες και τα έργα τέχνης μετά από χρόνια.
Μερικά από τα έργα τέχνης όπως είναι η μουσική γράφονται σε χαρτί, στη παρτιτούρα, αλλά ζωντανεύουν μόνο όταν παίζονται, δηλαδή αναπαράγονται από τους μουσικούς, ή τραγουδιούνται από τους τραγουδιστές.
Για αυτό λέμε πως ερμηνεύονται.
Ανάλογα και οι ψηφιακές φωτογραφίες αν δεν τυπωθούν, ζωντανεύουν μόνο όταν αναπαραχθούν ψηφιακά σε μια οθόνη. Και μπορεί η χαμηλή ανάλυση να είναι ένας τρόπος προστασίας από την αντιγραφή, αλλά με τα κινητά τηλέφωνα και τις ταμπλέτες δεν υπάρχει κανένα θέμα. Έτσι ήδη κυκλοφορούν εφαρμογές με τις οποίες διαχειρίζονται ψηφιακές φωτογραφίες τα έξυπνα τηλέφωνα. Ακόμη όσες φωτογραφίες έχουμε σε φιλμ, αργά η γρήγορα θα καταλήξουν σε κάποιο κιβώτιο, σε κάποια δημοπρασία, ή σε κάποιο ψηφιακό αρχείο. Και δεν υπάρξει κάποιος δικαιούχος εν ζωή, ή μετά θάνατο για να αποδείξει πως του ανήκουν, αυτόματα θα ανακηρυχτούν σε ορφανά έργα τέχνης. Όμως υπάρχει και ακόμη μια ύποπτη διαδικασία ανακήρυξης ένας έργου σε ορφανού.
Με βάση οδηγία της Ε.Ε. που ψηφίστηκε και εδώ όπως-όπως, θα μπορούν να δημιουργούνται εταιρίες που θα συλλέγουν, θα προστατεύουν και θα διακινούν τα ορφανά έργα για κάθε χρήση, και εμπορική. Μετά τη συγκέντρωση, θα αναζητούνται οι κάτοχοι, κι αν μέσα σε ένα διάστημα, σχετικά μικρό, δεν βρεθούν, θα χαρακτηρίζονται ορφανά, που σημαίνει ότι θα τα εκμεταλλεύονται με μικρό-ελάχιστο ίσως κέρδος, υποτίθεται, ωστόσο απροσδιόριστο αφού δεν θα έχουν δαπανήσει ούτε κέρμα για να το αποκτήσουν. Το μόνο κόστος θα είναι η ψηφιοποίηση και διατήρηση. Ως λογική για τους χρήστες που θα θελήσουν να έχουν πρόσβαση στο πολιτισμό και τη φωτογραφική κληρονομιά για προσωπική χρήση, ακούγεται θετικό, αλλά το θέμα θα ήταν σωστό αν τα όποια χρήματα πήγαιναν στους πραγματικούς δημιουργούς που τα έχουν ανάγκη, και θα τα έχουν ολοένα περισσότερο στο εγγύς μέλλον.
Εμένα αυτό θα μου ήταν λογικό αν έργα τέχνης κυρίως παλιές ταινίες και βιβλία που δεν κυκλοφορούν ούτε σε δίσκους ακτίνας, ή κι αν κυκλοφορούν κοστίζουν από 20€ και άνω, θα μπορούσε ο χρήστης να τα αποκτήσει για προσωπική πάντα χρήση με λίγα χρήματα, ανάλογα με το μισθό του. Και φυσικά τα όποια κέρδη να πάνε (διανεμηθούν) στους καθ’ ύλην αρμόδιους φορείς αν οι δημιουργοί έχουν φύγει από κοντά μας.
Γιατί μπορεί να είμαι φωτογράφος, αλλά είμαι και από τους παλιότερους «χρήστες» υπολογιστών και ψηφιακής τεχνολογίας. Έχω ήδη συλλέξει χιλιάδες, αμέτρητες φωτογραφίες για εντελώς προσωπική χρήση, δίσκους ακτίνας με ταινίες, δίσκους μουσικούς και πολλά βιβλία (μονογραφίες φωτογράφων).
Ειδικά τις ψηφιακές φωτογραφίες, τις βλέπω, τις «διαβάζω», τις μελετώ όπως και τις δικές μου, που έχω αναρτήσει (μόνο τις δικές μου φυσικά). Πιστεύω στη δύναμη του διαδικτύου, στο πολιτισμό, στη ελεύθερη διακίνηση, έστω και σε ανάλυση χαμηλή. Με κάποιο τρόπο ο πολιτισμός πρέπει να διαδοθεί και αυτός είναι ίσως ατελής αλλά οικονομικός.
Όμως, έχω και χιλιάδες άλλες δικές μου φωτογραφίες σε φιλμ, σε σκληρούς δίσκους εκδοτών, σε δίσκους ακτίνας και αναρωτιέμαι: εγώ και τόσοι άλλοι δημιουργοί, κυρίως φωτογράφοι, τι θα κάνουμε με τα έργα μας;
Σήμερα, μπορεί να τα θεωρούμε κοινά, όχι άξια λόγου, όμως όταν δεν θα μπορεί κανείς να κάνει φωτογραφία δρόμου, ή αρχαιολογική, ή τοπίου, ή αρχιτεκτονική λόγο των ηλίθιων και αψυχολόγητων απαγορεύσεων, τότε τα πράγματα θα αλλάξουν. Και αντί τα όποια κέρδη και έσοδα να πάνε στην ομοσπονδία των φωτογράφων, ή στο σύλλογο διαχείρισης για να βοηθηθούν οι νέοι, θα πάνε σε μια άγνωστη ΑΕ. Υπάρχουν πολλές που είναι ήδη έτοιμες να ασχοληθούν με τα ορφανά μας έργα (βλέπε ορφανές φωτογραφίες) με το πρόσχημα της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς που το κράτος ποτέ δεν βοήθησε. Ειδικά η φωτογραφική κληρονομιά είναι σαν μην υπάρχει. Αντίθετα η γενικότερη αίσθηση των φωτογράφων είναι πως το κράτος μάχεται με κάθε μέσο εναντίον τους, ειδικά σήμερα.
Θα πει κάποιος:
- μα και πως ξέρουμε αν θα υπάρξει εμπορικό ενδιαφέρον για αυτά τα ξεπερασμένα, ορφανά έργα; Εδώ τώρα νέκρωσαν και οι ιδιωτικές φώτο-θήκες, παρά τις χαμηλές χρεώσεις.
Να σας πω. Έχει καταγραφεί πως όταν ένα έργο δεν μπορεί να ξαναγίνει αποκτά πολύ ποιο μεγάλη αξία. Αυτό εξηγεί γιατί μεγάλοι συλλέκτες αγοράζουν έργα ζωγράφων από το σχέδιο του τελάρου, πριν ολοκληρωθεί η ζωγραφιά, και τα εξαφανίζουν μέχρι αυτοί να πεθάνουν!
Ακούμε πως όλοι περιμένουν να διαθέσουν στους φόρου υποτελείς ιθαγενείς ορφανά έργα με μηδενική ή έστω ελάχιστη αμοιβή προς τους δικαιούχους δημιουργούς, αν και όταν βρεθούν. Και έχουμε δει πληθώρα μουσικών έργων και λογοτεχνικών να κυκλοφορούν έτσι. Ευπρόσδεκτά είναι τα έργα, αλλά το ερώτημα είναι οι δημιουργοί τους πως έζησαν και πως πέθαναν; Και κυρίως τι θα γίνει από εδώ και πέρα όταν ο καθένας που πρέπει να πληρώσει αμφισβητεί το νόμο και τα δικαιώματα κτήσης των δημιουργών; Υπάρχουν πάρα πολλές προσφυγές δημιουργών για απλήρωτες αμοιβές και κλοπές έργων, πολλές αγωγές εκκρεμούν από τις πυραμίδες, και τεράστια ποσά που δεν έχουν πληρωθεί από τους έμπορους και εισαγωγείς. Το πλέον άδικο είναι πως πρέπει ο καθένας να κινηθεί δικαστικά για να αποδείξει πως δεν είναι, ελέφαντας!
Ο τρόπος με τον οποίο έχει γραφτεί και ψηφιστεί ο νόμος για τα ορφανά έργα, εμένα με κάνει να σκεφτώ πολύ σοβαρά πως έχω δυο επιλογές, για την ώρα.
1η επιλογή. Πλήρης καταστροφή των σκληρών δίσκων και των όλων των εφεδρικών δίσκων ακτίνας με όλα τα κείμενα και τις φωτογραφίες μου, κάψιμο των αρνητικών, των θετικών και τυπωμένων φωτογραφιών μου. Να μην απομείνει τίποτα!
2η επιλογή. Ανάρτηση όλων των φωτογραφιών μου σε χαμηλή ανάλυση σε πολλά blog που είναι προς το παρόν δωρεάν. Αυτό σημαίνει πολύ απλά πως θα έχω δημοσιεύσει όλα τα έργα μου, θα έχω καταστρέψει τα υπόλοιπα και εφόσον θα έχουν δημοσιευθεί δεν θα μπορεί ποτέ κανείς να πει πως τα βρήκε ορφανά, και εγκαταλειμμένα.
Έτσι ο όποιος πολιτισμός διαχέεται μέσα από τις φωτογραφίες μου δεν θα χαθεί, θα είναι διαθέσιμος στους χρήστες, αλλά κανείς δεν θα βγάλει δεκάρα τσακιστή από το έργο μου.
Όσο για τα δικά μου κείμενα; Ποτέ δεν ήμουν καλός στην έκθεση… Ας τις κάνουν ότι θέλουν τις «ανοησίες» μου!
Γιάννης Γλυνός

Δεν υπάρχουν σχόλια: