τα γραπτά μένουν, αλοίμονο!

Τί ακριβώς είναι η φωτογραφία;

Αν δεν γνωρίζετε και διαβάσετε το βιβλίο της Σούζαν Σόνταγκ, θα λάβετε μιαν απάντηση από εχθρική για το αντικείμενο και τους φωτογράφους, έως απαράδεκτα ταπεινωτική και ρατσιστική.

Αν όμως σας αρέσει η φωτογραφία και ξέρετε έστω και λίγα, τότε το σοκ θα είναι ποιο μεγάλο, μια και η θέση της είναι, σύμφωνα με όσα γράφει, καθόλου θετική ή έστω ανεκτική. Εγώ προσωπικά αυτό ένοιωσα διαβάζοντας το βιβλίο δυο και τρεις φορές με ολοένα και ποιο μεγάλη οργή. Κι ας πρόσεχε τι έγραφε και σε ποιό κλάδο απευθύνεται. Θα μπορούσε για παράδειγμα εξ αριστερών ορμώμενη να έγραφε για τους πολιτικούς, τους δημοσιογράφους, τους γιατρούς, τους ντανταϊστές, τις πόρνες, τους έμπορους, ή τους νταβατζήδες. Λέμε τώρα.

Θα πρέπει ή να κόψετε τις φλέβες σας, επειδή ψάχνετε λίγη ομορφιά και ίσως ένα χόμπι, επειδή καταφέρατε να αποκτήσετε μια φωτογραφική μηχανή, ή να σκεφτείτε ένα τρόπο αντίδρασης, αυτόν που διάλεξα εγώ.

Πήρα στα χέρια μου το βιβλίο (1996), το διάβασα μέχρι τέλος σημειώνοντας με μολύβι αυτά που με πρώτη ανάγνωση λες  “ε δεν πάει άλλο, θα το σκίσω”. Λίγες σελίδες μου γλύτωσαν και δεν έχουν καμιά υπογράμμιση. Στο τέλος το εκσφενδόνισα, αλλά μετά μερικές ώρες το περιμάζεψα. Είπα, μη βιάζεσαι, ξαναδιάβασέ το.

Τι να πει κανείς και σε τι να σταθεί όταν δεν υπάρχει κεφάλαιο, στην κυριολεξία, που να μη σκέφτηκα και να μην υπογράμμισα την εχθρική και αστήρικτη ίσως ψυχολογικά, λογική της κυρίας αυτής. Λέω ίσως, γιατί μπορεί να έχει κάνει έρευνες με ψυχιάτρους και ψυχολόγους σχετικά με το τι θεό πιστεύουν οι ανά τον ελεύθερο κόσμο φωτογράφοι και το γιατί διάλεξαν αυτή τη τόσο δύσκολη τέχνη για να εκφράζονται και τεχνική για να ζουν από αυτή. Δεν γνωρίζω καμία έρευνα που να καταγράφει βαθύτερα, γιατί ο φωτογράφος τραβάει φωτογραφίες.

 Θα πάρω σα βάση λοιπόν τη ύπαρξή μου.

Ανακάλυψα ότι μου αρέσει να βλέπω, να βρίσκω την ομορφιά όπου μπορώ, έμαθα να εμφανίζω και να τυπώνω, να επιλέγω, να κρίνω με τον αυστηρότερο τρόπο (πιστεύω), αυτά που φωτογραφίζω, να καδράρω ακόμη και χωρίς μηχανή, να χαίρομαι το αποτέλεσμα, να σέβομαι τον άνθρωπο, τη φύση το περιβάλλον, να αγαπώ τον τόπο μου και να τον πονάω. Η παρατήρηση έγινε το μέσο μάθησης όπως και το διάβασμα, όλα αυτά και πολλά άλλα από την στιγμή που πήρα τη πρώτη μου φωτογραφική μηχανή (μια ρώσικη πλαστική 35 χιλιοστών, με 300δρχ το 1967). 

Η φωτογραφία, η μουσική και ο κινηματογράφος (ο κολλητός της φωτογραφίας), είναι οι μορφές τέχνης που ανακάλυψα μόνος μου. Τελειώνοντας το τότε γυμνάσιο ήξερα μόνο τα δικά μας γράμματα και Αγγλικά. Το κράτος μας την εποχή εκείνη όλα τα φωτογραφικά τα είχε δασμολογικά στα είδη πολυτελείας. Δεν είχαν καμιά απολύτως φωτογραφική  αισθητική γνώση ή κοινωνική ιδεολογία, ήμουν μαθητούδι. Να λοιπόν μια πτυχή της φωτογραφίας που της ξεφεύγει της συγγραφέως. Και δεν νομίζω πως σε όλο το κόσμο ήμουν ο μοναδικός φωτογράφος. Γνωρίζω αρκετούς ακόμη.

Η συμβολή της φωτογραφίας στη διαμόρφωση γνώσης.

Η άποψή της είναι εντελώς εσφαλμένη και τα παραδείγματά της μας λένε συνεχώς ότι η γνώση από τις φωτογραφίες είναι λάθος, για κλάματα δηλαδή. Η σχέση της φωτογραφίας  με το κινηματογράφο δεν την απασχολεί παρά μόνο όταν πρόκειται για επιχειρήματα που θα καταλήξουν σε αρνητικά συμπεράσματα και θέσεις. Το ίδιο αντλεί επιχειρήματα από τη λογοτεχνία και τη ζωγραφική. Ακόμη και εκεί που πάει να βρει κάτι καλό, στο τέλος το συμπέρασμά της είναι αρνητικό. Από όσα διάβασα για αυτήν, ήταν αριστερής τοποθέτησης, έτσι για την ιστορία.

Δεν λέει κουβέντα για τον “Πολίτη Κέην” και την έξοχη φωτογραφία του, ούτε για τον Σβεν Νκβιστ, της φταίει όμως η “Κίνα” του Αντονιόνι, γιατί θίχτηκαν οι Κινέζοι. Έχει δίκιο. Δεν είχε γίνει όμως η σφαγή στη πλατεία Τιέν Αν Μεν.

Δεν έχει αντίρρηση στο κατευθυνόμενο μάτι, δεν φαίνεται όμως να γνωρίζει τη παροιμία του λαού μας “σ’ όλα υπάρχει νόμος, στα μάτια όχι όμως”, αλλά εμάς τους Έλληνες μας λυπόνται οι ξένοι.

Ούτε ανθρωπιά, ούτε ιστορία, ούτε παράδοση διαθέτουμε εδώ και 3.000 χρόνια και βάλε. Θα μου πείτε και που να ξέρει ο καθένας τις Ελληνικές παροιμίες, εντάξει.

Για τον Στάλιν, για το ΓΚΟΥΛΑΓΚ, για τον ΜΑΟ, για τον Χίτλερ και γενικότερα για το πού οδηγεί η βία και ο απόλυτος έλεγχος του ανθρώπινου νου, δεν της είπε κανείς; τις φωτογραφίες από τα κρεματόρια των Ναζί  και το ολοκαύτωμα των Ισραηλιτών δεν τις “απόλαυσε”; Γιατί δεν υπάρχουν αντίστοιχες φωτογραφίες από τις εκκαθαρίσεις του Στάλιν; γιατί έχουμε τόσο υλικό από τη φρίκη του Βιετνάμ; και πως είναι δυνατό να μην αποτελούν μήνυμα κατά της βίας και του πολέμου αυτές οι φωτογραφίες. Πόσοι φωτορεπόρτερ έχουν πέσει από σφαίρες και ξύλο πάνω στην “δουλειά” και βασανιστήρια από αυτούς που δεν δέχονται την ελεύθερη διακίνηση ιδεών; μηλιά.

Γράφει σε ένα σημείο ότι οι αναγνωριστικές φωτογραφίες που τραβιούνται σε καιρό πολέμου έχουν σαν αποτέλεσμα το θάνατο ανθρώπων. Σύμφωνοι, αλλά αν έχουμε πόλεμο και αν είναι του εχθρού οι απώλειες τότε θα πρέπει να έχω πρόβλημα αν πιστεύω ότι η φωτογραφία είναι κακό πράγμα. Η τέχνη δεν σώζει ζωές, τις ομορφαίνει. Δεν αρνείται ότι η φωτογραφία είναι τέχνη, καταλήγει όμως πως είναι η χειρότερη τέχνη από όλες, πως τα έργα της έχουν μικρή και λανθασμένη αξία και οι καλλιτέχνες φωτογράφοι γενικά, εκμεταλλεύονται τους ανθρώπους.

Απίστευτο; Οι φωτογράφοι είναι εκμεταλλευτές;

Μιλάμε για φιλοσοφία της πεντάρας!

Η τεχνική φωτογραφία σώζει ζωές με το παραπάνω και τη συμβολή αυτή της φωτογραφίας δεν την σχολιάζει. Δεν ξέρει, ή αγνοεί; Δέστε τα βιβλία ιατρικής, φυσικής, μηχανικής, ηλεκτρονικών. Αλήθεια τι έχει να πει η κυρία για τον τρόπο κατασκευής κυκλωμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών; Το 1973 δεν γνώριζε ίσως όλο το φάσμα των φωτογραφικών δυνατοτήτων, αυτό όμως δεν συγχωρεί τον αφορισμό ότι οι φωτογράφοι είναι απλοί παρατηρητές και οι  φωτογραφίες δεν συμβάλλουν τελικά στη δημιουργία καλύτερων συνειδήσεων και καλύτερης ζωής. Η κακή εφαρμογή και χρήση όλων των πραγμάτων φέρνει τα κακά αποτελέσματα. Το “παν μέτρο άριστον” δεν βλέπει ότι δεν έχει πλέον εφαρμογή παρά σε ελάχιστες περιπτώσεις παγκοσμίως. Το πως θα ζούσαν οι άνθρωποι χωρίς τη δυνατότητα να απολαύσουν αυτό που τους αρέσει, δεν βλέπω να την απασχολεί. Από τη στιγμή που μερίδα ανθρώπων τη “βρίσκει με τη φωτογραφία” και όχι με τα ναρκωτικά, δεν βλέπω γιατί θα πρέπει η μερίδα αυτή να θεωρείται προβληματική. Ποιός επιτέλους είναι αυτός που θα μας λέει συνεχώς ότι αυτό είναι αξιοπρεπές και το άλλο όχι; Και αν οι θέσεις: “οι φωτογράφοι δεν προσφέρουν” (κάποιοι θίγονται), “οι φωτογραφίες λένε ψέματα” (η αλήθεια καίει), “οι φωτογράφοι δεν είναι καλοί άνθρωποι” (επειδή ξεσκεπάζουν αυτά που θέλουμε να είναι κουκουλωμένα) και πολλές ακόμη ανοησίες που περιέχονται στο βιβλίο, δεν είναι ρατσισμός, τότε τί είναι; 

 

Για την εκμετάλλευση του έργου των φωτογράφων δεν φαίνεται να “πήρε κάβο”.

Ένα έχω να πω. Δεν είμαι τίποτα, έχω ανάγκη και το μερμηγκάκι, μου αρέσει αυτό που έκανα σαν εργασία, σαν τέχνη για προσωπική ευχαρίστηση. Και ποτέ δεν απαίτησα αμοιβή μεγαλύτερη από την ελάχιστη ηθικά επιτρεπτή, ή από κάποιο που δεν είχε. Το βιβλίο όμως αυτό δεν το δέχομαι, όχι γιατί θίγομαι, αλλά γιατί δεν δέχομαι την εικόνα που περνάει για τη φωτογραφία και τους Έλληνες συναδέλφους μου, τους ανά τον κόσμο επαγγελματίες και ερασιτέχνες φωτογράφους. Για την Αμερική, δεν πιστεύω ότι η κατάσταση είναι όπως βγαίνει μέσα από το βιβλίο, όσο για τη Κίνα, θα το εξέδιδε σίγουρα με έξοδά του, το εκεί “δημοκρατικό” καθεστώς της εποχής της που ποτέ δεν άφησε να ανοίξει ούτε μύτη κινέζου!

Για δύο λόγους μόνο αξίζει να διαβάσει κανείς αυτό το βιβλίο-ντροπή. Να μάθει πως σκέφτονται (αν σκέφτονται και με τι σκέφτονται), οι εχθροί της φωτογραφίας, ο πρώτος λόγος. Ο δεύτερος λόγος είναι η πικρή αλήθεια για τη δύναμη της εικόνας και το που τραβάει η διαφήμιση. Εδώ τα λέει “έξω από δόντια" και συμφωνώ. Αλλά η φωτογραφία, δεν είναι μόνο διαφήμιση, και δεν είναι η φωτιά καταστρεπτική, αλλά η χρήση της.

Κατά τα άλλα το βιβλίο συνιστάται για διάβασμα και υπογραμμίσεις κατά βούληση. Όσο καιρό το διάβαζα έχανα τον ύπνο μου, βλέπετε είναι η αντίθετη γνώμη που κεντρίζει το ενδιαφέρον.

 

Παρακαλούνται ωστόσο οι σεναριογράφοι όταν περιλαμβάνουν ρόλους φωτογράφων στα έργα τους, να ρωτάνε και κανένα φωτογράφο. Η εικόνα που βγαίνει προς το κοινό, είναι υποτιμητική για τους φωτογράφους, λάθος για το πως τραβιούνται ή δημιουργούνται οι φωτογραφίες και κάθε άλλο εκτός από τίμια.

Το έγραψα πρώτη φορά τον Αύγουστο του 1996

Σήμερα, 2015 η Σόνταγκ δεν ζει πλέον.

Γιάννης Γλυνός

Φωτογράφος

stop, απαγορεύεται η φωτογράφιση

Προσοχή: δεν είναι φάρσα, δεν είναι πολιτικό κείμενο, δεν είναι φαντασία.

 Απαγορεύεται η φωτογράφηση;

Έχει συμβεί σε πολλούς γνωστούς, φίλους, σε μαθητές και μαθήτριες σχολών φωτογραφίας.

Μπορεί να συμβεί σε όλους όσους φωτογραφίζουν, οπουδήποτε, οποτεδήποτε.

Θα έλεγε κανείς πως στην δημοκρατική μας Ελλάδα η φωτογραφική μηχανή είναι κάτι σαν το κόκκινο πανί για το ταύρο.

Κι αν η απαγόρευση έρθει από το όργανο της τάξης, το ενδεδυμένο τη στολή υπηρεσίας, να είστε ευχαριστημένοι, ξέρετε με ποιο έχετε να κάνετε. Αν σας τύχει από κάποιο σεκιουριτά, ή από κάποιον άλλο δίχως στολή, τότε τα πράγματα θα ομαλοποιηθούν μόνο με την παρουσία του οργάνου και πάλι, αν δεν χάσετε την υπομονή και τη ψυχραιμία σας μέχρι τότε και μέχρι να βρεθεί. Ωστόσο ο χρόνος που θα χρειασθεί για την απεμπλοκή σας θα είναι ακόμη μεγαλύτερος.

-"γιατί φωτογραφίζεις; ρε δεν ακούς;"

 

Σας άρεσε; Μου έχει συμβεί να μου φωνάζουν από 300 μέτρα μακριά!

Οι αποδείξεις για τον παραλογισμό των απαγορεύσεων είναι πολλές και μέχρι σήμερα στόχοι του παραλόγου γίνονται κυρίως όσοι κρατάνε -χειρίζονται στο ύπαιθρο μεγάλες μηχανές, πχ μια SLR/dSLR, ή μεγάλη και βαριά μηχανή όπως πχ ειδική για λήψεις μέσα σε εργαστήριο! Σαφώς τα Smartphone's και τα tablets δεν τα υπολογίζει κανείς, αν και αυτά κυρίως θα έπρεπε να προσέχουν τις πονηρές αυτές ημέρες που πραγματικά δεν ξέρει κανείς ποιος τα χειρίζεται.

Πχ, πρόσφατα (Νοέμβριος 2015) είδαμε όλοι οι επιβάτες στο μετρό με μεγάλη έκπληξη έναν εξαθλιωμένο κουλτουριάρη ρακοσυλλέκτη φορτωμένο "σαβούρα" να κρατά και να λειτουργεί  ένα smartphone τελευταίου τύπου και από τα πλέον ακριβά! σαφώς και έχει το δικαίωμα να κατέχει ότι θέλει, αλλά στο σύνολο, κάπου κολλάει το gadget!

Είναι πλέον τόσο συχνά τα περιστατικά βίας εναντίον φωτογράφων που αναρωτιόμαστε αν υπάρχει νόμος που απαγορεύει ολοκληρωτικά τη φωτογράφηση με μια καλή μηχανή.

Σπανιότερα θα συμβεί το ίδιο και με κάποιον που φωτογραφίζει με κόμπακτ και δεν έχει ακουστεί ακόμη κάτι για αυτούς που φωτογραφίζουν με κινητό τηλέφωνο που είναι εφοδιασμένο με φωτογραφική μηχανή. Σαν να λέμε δηλαδή ότι με ένα τηλέφωνο που έχει καλή ψηφιακή φωτογραφική δεν τρέχει κάστανο, προς το παρόν. Λογικά, εκ πείρας, δεν πρέπει ο φωτογράφος να τραβάει τη προσοχή κανενός. 

 Η προσωπική μου εμπειρία των αδικαιολόγητων φωτογραφικών απαγορεύσεων σε δημόσιους χώρους περιλαμβάνει πολλά επεισόδια, προσβολές και προσβολές κάθε είδους. Όμως το θέμα δεν είναι να παραθέσουμε περιστατικά αλλά να βρούμε λύσεις ώστε να μην φθάσουμε σε αυτά, αν γίνεται ασφαλώς. Άκουσα συνάδελφο ρεπόρτερ να λέει πως λιγότερα, έως ελάχιστα προβλήματα είχε στα πολεμικά μέτωπα, αλλά στην Αθήνα πραγματικά κινδύνευσε πολλάκις!

Το θράσος των ανεγκέφαλων μπορεί να φθάσει μέχρι τη δια της βίας απόσπαση φωτογραφικής μηχανής, καταστροφή του φιλμ, διαγραφή της κάρτας μνήμης στην ψηφιακή μας εποχή. Και αυτό το έχω υποστεί σε παρουσίαση μάλιστα ψηφιακής φωτογραφικής μηχανής στην Ολλανδία!

Η τεχνολογία δεν τους είναι άγνωστη, κάνουν πως αγνοούν το νόμο και εδώ μιλάμε για ληστεία, καταστροφή πνευματικής ιδιοκτησίας, εργασίας που ενδεχόμενα έχει αναλάβει ο φωτογράφος έναντι αμοιβής που περιέχεται στη κάρτα μνήμης και δεν είναι φωτογραφίες που πάρθηκαν πριν αρχίσει το επεισόδιο.  

Μην νομίσετε όμως ότι μόνο εδώ στην Ελλάδα συμβαίνουν αυτά. Κάποιοι φωτογράφοι έχουν βρει τη πρόχειρη λύση να απαντούν στη τρέλα κάνοντας το... τρελό και να απαντούν στο "απαγορεύεται η φωτογράφηση" σε γλώσσα διεθνή και ταυτόχρονα με προφορά που να ακούγεται άγνωστη στους  κατά τόπους «ιθαγενείς».

- «Εγκώ; Ντεν καταλαβαίνει νιέντε, μα τι λέει εσύ» ;

Γελάστε λοιπόν, αλλά να ευχόσαστε να μην σας τύχει.

Ένας πιθανός νόμιμος λόγος απαγόρευσης φωτογράφησης σε δημόσιο χώρο είναι οι λόγοι ασφάλειας.

 

Ωστόσο θα πρέπει να υπάρχει ενημερωτική πινακίδα σε εμφανές σημείο, κάτι που συμβαίνει σπάνια πλέον. Και πάλι, παρά το ότι υπάρχει η σχετική πινακίδα  πχ στο Mall, όλοι οι νεολαίοι φωτογραφίζουν και φωτογραφίζονται με τα κινητά τους. Και καλά κάνουν καθώς οι κάμερες ασφάλειας καταγράφουν όλους και όλα εφόσον ο χώρος είναι μεν ιδιωτικός πλην όμως η χρήση είναι δημόσια. Δηλαδή, οι κάμερες μπορεί να μας φωτογραφίζουν, εμείς δεν μπορούμε να βγάλουμε τη παρέα μας; Στο Mall, μια φορά, ο σεκιουριτάς ζήτησε τη μηχανή (μια sony r1) ενός φίλου και συνάδελφου, την ώρα που ο καθένας νεαρός φωτογράφιζε με το κινητό του!

Ιδιωτικότητα σε δημόσιο χώρο; μα είμαστε σοβαροί; οι δορυφόροι και οι αόρατες κάμερες τα βλέπουν όλα και οι όποιες διαμαρτυρίες σπάνε τα μούτρα τους στην απρόσωπη παντοδυναμία του Google maps και street view.

Όλος αυτός ο παραλογισμός των απαγορεύσεων όμως δεν άρχισε ίσως για λόγους εθνικής ασφάλειας. Προέκυψε από την ταχύτατη διάδοση των φωτογραφικών μηχανών και ειδικά των ψηφιακών, καθώς ολοένα περισσότεροι ανακαλύπτουν τη φωτογραφία και βγαίνουν στους δρόμους και στο ύπαιθρο με μια μηχανή στο χέρι. Δεν θα διαφωνήσω πως μερικοί επειδή κρατάνε μια φωτογραφική μηχανή γίνονται τρομερά ενοχλητικοί και δεν σέβονται κανένα στην επιθυμία του να μείνει αθέατος, ανώνυμος, ιδιώτης. Όμως και οι πονηροί προβάλλουν ως επιχείρημα ότι θίγονται τα ευαίσθητα προσωπικά τους δεδομένα, τάχα.

Στη συνέχεια οι ασάφειες του νόμου σχετικά με τα προσωπικά δεδομένα, τι είναι δημόσιος χώρος και τι ιδιωτικός, οι γνωμοδοτήσεις της αρχής προσωπικών δεδομένων που να σημειώσουμε δεν είναι νόμοι του κράτους, αλλά συμβουλές, έφεραν τα επάνω κάτω. Κι όμως η φωτογραφία είναι τέχνη κατά το νόμου και η απαγόρευση φωτογράφισης είναι λογικά λογοκρισία. Τι άλλο;

Τώρα επικρατεί το χάος στις σχέσεις των πραγματικών φωτογράφων με το κοινό και η ασυδοσία των σεκιουριτάδων και όλων των άλλων που όταν βλέπουν καλή φωτογραφική μηχανή κάτι παθαίνουν.

Πολλοί δείχνουν να ξεχνάνε ότι σε δημόσιο χώρο ισχύουν μόνο οι νόμοι του ελληνικού κράτους, αν μιλάμε για Ελλάδα. Έτσι ο κάθε πονηρός δίνει τις δικές του ερμηνείες του νόμου και των γνωμοδοτήσεων κατά πώς τον βολεύει και επεκτείνει τα χωρικά του ύδατα μέχρι εκεί που φθάνει το μάτι του, αλλά δεν αναγνωρίζει τι ίδιο δικαίωμα στο δημόσιο χώρο και στο φωτογράφο. 

 

Κι όμως Δημόσιος είναι ένας χώρος που όλοι έχουμε πρόσβαση, δεν θα βρωμήσουμε, δεν θα αποπατήσουμε και δεν θα ενοχλήσουμε τον διπλανό μας, είτε με την συμπεριφορά είτε με την απουσία ενδύματος, ή δημιουργίας εντάσεων και θορύβων. Αν κάποιος θέλει να βγει χωρίς ρούχα στο χώρο αυτό, ο φωτογράφος μπορεί να τον φωτογραφήσει, αλλά το θέμα είναι ξεκάθαρο για το τι είναι δημόσιο και τι ιδιωτικό. Αν κάποιος ενοχλείτε επειδή τον βλέπω, ας βγει έξω από το βλέμμα μου!

Όμως, «τα εν οίκω μη εν δήμω». Δηλαδή ο δημόσιος χώρος δεν είναι ούτε σφαγείο, ούτε κρεβατοκάμαρα. Πχ δείτε τι γίνεται στα γήπεδα! Είναι να μη βγάλεις φωτογραφίες όταν καίγεται το πελεκούδι και πέφτει το ξύλο της αρκούδας;

Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, να τη πάλι η τρομοκρατία, η τυφλή βία και το θράσος όλοι αυτοί να έχουν και ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα που δεν πρέπει να τα θίξουμε! Μα είναι άλλο η φωτογράφιση, και άλλο η δημοσίευση.

Μπροστά στην απειλή της τρομοκρατίας, κάθε άλλη συζήτηση για τη προστασία του δικαιώματος φωτογράφισης και προστασίας ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων, μπαίνει στην άκρη και κάθε ένας που κρατάει μηχανή, ή φωτογραφίζει μοιραία γίνεται ύποπτος στα μάτια κάθε ανόητου, ή πονηρού. Το θέμα είναι ποιος φωτογράφος το αντέχει αυτό.

Μετά από μερικά τυφλά κτυπήματα, είναι λογικό και αναμενόμενο ο πάσα ένας να υποπτεύεται πως ο καθένας που φωτογραφίζει οτιδήποτε, οπουδήποτε, πιθανό να θέλει τις φωτογραφίες για κάποιο καταχθόνιο και ύπουλο τρομοκρατικό κτύπημα!

Μια λύση, όχι η μόνη, είναι να γίνει περισσότερο σαφής ο νόμος και να ξεκαθαρίσει μια και καλή πως ότι οτιδήποτε συμβαίνει ή εκτίθεται σε κοινή θέα σε δημόσιο χώρο, δρόμο, μπορεί να φωτογραφηθεί, ή απλά απαγορεύεται κάθε φωτογράφιση σε δημόσιο χώρο για λόγους ασφάλειας. Έτσι για να τελειώνουμε μια και καλή με τους φωτογράφους. Δηλαδή, κανείς να μην ενοχλεί το φωτογράφο, πέρα από το ένστολο όργανο της τάξης, λέω τώρα.

Διαφορετικά,, οι φωτογράφοι μπορεί να στήνονται και στο τοίχο, στα εννέα βήματα για να είμαστε απολύτως σίγουροι.

Όμως αν οι νόμοι ήταν ξεκάθαροι και το μυαλό μας δεν ήταν τόσο βρώμικο, τα προβλήματα θα λυνόντουσαν δίχως εντάσεις και αγωγές.

Ο φωτογράφος δεν μπορεί να γνωρίζει αν ανάμεσα στο πλήθος μιας πλατείας υπάρχει κάποιος που δεν θέλει να βγει στη φωτογραφία. Κάποια οδηγία λέει, πως θα πρέπει να ζητήσει ο φωτογράφος άδεια από τον ίδιο το φωτογραφούμενο, όλους τους παρόντες δηλαδή. Πόσες άδειες για τη λήψη μιας φωτογραφίας αν θέλει να τη δημοσιεύσει κάπου, κάποτε, δεν μας λέει κανείς. Κι ο καθένας μπορεί να ζητήσει τα ρέστα του όταν δει μια φωτογραφία όπου ίσως και είναι μέσα στο πλήθος. Δεν λέει κανείς πουθενά πως δεν μπορεί ο φωτογράφος να πάρει φωτογραφίες, λέει απλά πως δεν μπορεί να τις δημοσιεύσει δίχως έγγραφη άδεια των προσώπων που φαίνονται. Αλλά ποιός μπορεί να ξέρει ποιοί διακρίνονται σε μια μακρινή λήψη; Και μετά από 45 χρόνια αν δημοσιευτεί μια φωτογραφία ποιός θα θυμάται αν ήταν μέσα σε αυτή, ή όχι; 

 

Δεν μπορεί να σκάει μύτη ο καθένας από το πουθενά και να κάνει φασαρία για όποιο λόγο θέλει, ειδικά αν ο φωτογράφος είναι επαγγελματίας, ή κάποιος καλλιτέχνης, γιατί υπάρχουν και αυτοί. Σε κάθε ανάλογη περίπτωση, η απαγόρευση φωτογράφησης για τον καλλιτέχνη φωτογράφο, ή τον σοβαρό ερασιτέχνη, ισοδυναμεί με λογοκρισία, με τιμωρία για εγκληματική ενέργεια που δεν διέπραξε ή δεν είχε την πρόθεση να διαπράξει. Όπως δεν μπορεί ο φωτογράφος να κατασκοπεύει κάποιον με τον υπέρ-τηλεφακό του ή να τον ενοχλεί με την παρουσία του τραβώντας φωτογραφίες από κοντά. Αυτό που εμείς δεν θέλουμε δεν πρέπει να το κάνουμε στους άλλους, σίγουρα.

Υπάρχει πραγματική σύγκρουση στην προστασία των προσωπικών δεδομένων, τόσο του κοινού, όσο και των φωτογράφων, όμως θα πρέπει να φθάσουμε το ταχύτερο δυνατό σε μια σύσκεψη πανελλήνια και στη συνέχεια παγκόσμια καθώς απέχουμε ένα μόνο βήμα από τη βία που προκαλεί η αδικία. Η υπόθεση πρέπει να ξεκαθαρίσει γρήγορα και ως σύγχρονη χώρα με Δημοκρατία και παράδοση στο πολιτισμό και τις ανθρώπινες αξίες έχουμε τα μέσα να δώσουμε λύσεις σε όλα τα θέματα, μόνο που οι όποιες λύσεις πρέπει να είναι δίκαιες για να τις σεβαστεί ο κόσμος.

Για τη δημοσίευση φωτογραφιών υπάρχει ηθικό πρόβλημα αν εικονίζονται άνθρωποι που δεν παρανομούν άμεσα και αν από τη φωτογραφία βγουν χρήματα, ή από την λεζάντα της θίγονται τιμή, υπόληψη κλπ το πρόβλημα είναι σοβαρό και έχουμε θέμα. Αν όμως καταγράφονται στις φωτογραφίες παρανομούντες τι γίνεται; Μου έχει συμβεί και αυτό, δηλαδή ο παραβάτης και παραλίγο πρόξενος ατυχήματος να ζητάει τα ρέστα επειδή έτυχε κυριολεκτικά τη στιγμή εκείνη εγώ να τραβήξω μια φωτογραφία για κάποια δοκιμή και δίχως άλλη πρόθεση. Ο παραβάτης ήρθε κοντά και με ενημέρωσε πως τον φωτογράφισα τη στιγμή που έκανε παράβαση και ήθελε να καταστρέψω το φιλμ! Και που ήξερα εγώ αν είχε βγει και τι ακριβώς στη φωτογραφία; Δεν έπρεπε πρώτα να εμφανίσω;

Υπάρχει όμως και κάτι άλλο πολύ σημαντικό στη χρήση των φωτογραφιών.

Οι φωτογράφοι -ρεπόρτερ τις πουλάνε χωρίς λόγια και σχόλια και οι εκδότες βάζουν τις «πιασάδικες» λεζάντες που πιστεύουν ότι θα κινήσουν το λαίμαργο ενδιαφέρον του κοινού. Για τους φωτογράφους κάθε φωτογραφία που πουλιέται, είναι σαν το μήνυμα στο μπουκάλι που δεν γνωρίζουν τον αποδέκτη αλλά ούτε και το μήνυμα χωρίς τίτλο που το βάζουν στο μπουκάλι αφού δεν θα γράψουν αυτοί την λεζάντα. Αρκεί να πούμε ακόμη μια φορά πως η φωτογραφία μόνο δείχνει κάτι που έγινε, δεν υπάρχει συνέχεια ούτε πριν, ούτε μετά, δεν μιλάει η φωτογραφία, λέξη δεν βγάζει. Μόνο το βίντεο μπορεί να μας δείξει την αληλουχία.

Μερικοί νομίζουν ότι είναι πολύ απλό και εύκολο να χειρισθεί κανείς την εξουσία  αν τους δοθεί και την εφαρμόζουν επί δικαίων και αδίκων.

-«Δώστε εξουσία στον τελευταίο εξαθλιωμένο εργάτη και θα γίνει χειρότερος από τον Χίτλερ», είπε ένας μεγάλος.

Για τον αδύναμο φωτογράφο, ερασιτέχνη, επαγγελματία, καλλιτέχνη, ρεπόρτερ, τουρίστα, μαθητή σχολής φωτογραφίας, μέλος κάποιας λέσχης ή φωτογραφικής ομάδας, το πρόβλημα είναι αν μπορεί να αντέξει τις προσβολές, τις δυσκολίες της δημιουργικής φωτογράφησης. Κάθε φορά που θα πλησιάσει κάποιος τον φωτογράφο για να του επιβάλλει την απαγόρευση φωτογράφησης σε δημόσιο χώρο εφόσον δεν υπάρχει πινακίδα, ή άλλη ενημέρωση, είναι λογικό ο φωτογράφος να νιώσει ότι θίγονται τα δικαιώματά του να ζει και να δημιουργεί. Το δικαίωμα λοιπόν της ιδιωτικής απομόνωσης και της προσωπικής ζωής δεν είναι κάτι που θα πρέπει να  αναζητήσουν οι άνθρωποι στο ευρύτερο δημόσιο χώρο, ή σε μια ερημιά. Και αν έφτασαν πρώτοι εκεί είναι στη διακριτική ευχέρεια του εισβολέα φωτογράφου να μην φωτογραφήσει με την dSLR ή όποια άλλη μηχανή έχει. Αλλά γιατί άραγε δεν αντιδρά κανείς στη θέα του τηλεφώνου με φακό; Ίσως γιατί δεν παίρνει στα σοβαρά τη συσκευή, ή ίσως γιατί το μήνυμα πλέον είναι ξεκάθαρο πως όλοι έχουμε δικαίωμα στη χρήση του δημόσιου χώρου χωρίς καμιά ήξεις-αφήξεις ερμηνεία. Είναι τόσο προσωπική η συσκευή του τηλεφώνου και τόσο μικρή που ίσως δεν τραβάει την προσοχή ή δεν θεωρείται απειλή.

κι όμως, πίνακας ζωγραφικός δεν είναι!

 Η φωτογραφία όμως δεν είναι κάτι ανάλογο με το κάπνισμα που μπορεί να απαγορευθεί εφόσον καταστρέφει την υγεία. Η φωτογραφία είναι μια δημιουργική εκδήλωση του ανθρώπινου πνεύματος και των δεξιοτήτων του ανθρώπου και θα πρέπει όλοι οι δημιουργοί του κόσμου να στηρίξουν τις όποιες προσπάθειες των φωτογράφων να φωτογραφίζουν ελεύθερα στους δημόσιους χώρους, στο ύπαιθρο.

Μην ξεχνάμε ότι όταν κτυπάει η καμπάνα των απαγορεύσεων δεν χρειάζεται να ρωτήσουμε για ποιόν κτυπάει, γιατί κτυπάει για εμάς. Μιλάμε πλέον για χαμένη δημιουργική ελευθερία, λογοκρισία, βία, τρομοκρατία, προσωπικές ευαισθησίες και ζητήματα που πρέπει να λύσουμε πριν είναι πολύ αργά. Ωστόσο, αυτός που θέλει να παρανομήσει θα το πετύχει και δεν πρόκειται μια απαγόρευση να τον σταματήσει. Όταν ο άλλος μπαίνει αποφασισμένος για μακελειό,  ζωσμένος εκρηκτικά, με το καλάσνικοφ, με το ούζι και το αυτόματο σαρανταπεντάρι, η φωτογραφία και οι απαγορεύσεις της αρχής προσωπικών δεδομένων θα τον σταματήσουν;

 

Ο ερασιτέχνης φωτογράφος που του αρέσει να φωτογραφίζει δρόμους, πλατείες, το πολύχρωμο πλήθος δεν είναι εγκληματίας, ούτε ο επαγγελματίας.  Αν ήθελαν φωτογραφίες χωρίς κόσμο θα πήγαιναν στο βουνό, ή στην έρημο. Αλλά και εδώ θα βρεθεί ο πονηρός και κανένας νόμος δεν θα προστατέψει το μοναχικό φωτογράφο από τη βία. Κάθε χρόνο θρηνούμε ζωές συναδέλφων που κρίνονται ως «αναλώσιμοι» από τα ΜΜΕ.

Το θέμα των ανόητων και παράλογων απαγορεύσεων φωτογράφησης θα πρέπει άμεσα να συνδεθεί με την κατάχρηση εξουσίας, κι αν κάποιος δεν θέλει να φωτογραφηθεί σε δημόσιο χώρο, πράγμα πέρα για πέρα σεβαστό, μπορεί να το ζητήσει από το φωτογράφο, όταν τον αντιληφθεί, πρέπει να αρκεί να το δηλώσει. Όχι βία, όχι καταστροφή υλικού και εξοπλισμού. Μια, δυο βαρβάτες ποινές αρκούν για να έρθει η λογική στα ίσια της.

Κι ο φωτογράφος δεν επιτρέπεται να κατασκοπεύει, είναι όμως ελεύθερος να φωτογραφίζει ότι βλέπει, πρέπει να είναι παρών με το φακό και έχει εκπαιδευτεί για αυτό, γιατί ο Δημόσιος Χώρος ανήκει σε όλους, κι αν εγώ βλέπω μια πλατεία με κόσμο, ή ένα δρόμο, μια διαμαρτυρία ίσως, μια εκδήλωση, πρέπει να φωτογραφίσω όπως το βλέπω χωρίς να παραποιώ τίποτα. Στο κάτω- κάτω καταγράφει αυτό που συμβαίνει. Το γιατί συμβαίνει ας το κατανοήσουν οι άλλοι. Διαφορετικά μιλάμε για λογοκρισία, κατευθυνόμενη τέχνη, φασισμό, και όλοι γνωρίζουμε που οδηγούν αυτά. Η φωτογραφία δείχνει την φωτογραφισμένη πραγματικότητα, κατά την αισθητική και διακριτική ευχέρεια του φωτογράφου. Κάθε λήψη που δεν έχει υποστεί επεμβάσεις, έχει υπάρξει πριν στο χώρο και το χρόνο. Αν αυτό ενοχλεί, σίγουρα κάποιο μικρό, ή μεγάλο λάκκο έχει η φάβα!

Για το θέμα αυτό είχα ενημερώσει την άνοιξη του 2007 και την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων καθώς μαθητές μου και φίλοι που ασχολούνται με τη φωτογραφία δρόμου με ρωτούσαν τι να κάνουν σε ανάλογες περιπτώσεις. Η επιτροπή είχε βάλει στο πρόγραμμα να εξετάσει το όλο θέμα στο τέλος του 2007 και όχι αργότερα από τις αρχές του 2008, ωστόσο παραιτήθηκε όπως είναι γνωστό και εγώ δεν ασχολήθηκα ξανά. Όμως άλλο μια γνωμοδότηση, άλλο νόμος. Ο νόμος προστατεύει το δημόσιο αίσθημα, την ασφάλεια, την αξιοπρέπεια, την άσκηση των επαγγελμάτων, την τάξη, την πληροφόρηση και την ενημέρωση. Αυτός ο κόσμος πρέπει να διατηρηθεί και να βελτιωθεί όταν χρειασθεί με την ευθύνη των πολιτών που φυλάσσουν το νόμο, όχι με την επιβολή απαγόρευσης φωτογράφησης σε δημόσιους χώρους από τους σεκιουριτάδες και τις αυθαίρετες ερμηνείες του νόμου κατά πως βολεύει τον καθένα.

Αλλοίμονο αν καταλήξουμε στην ανάγκη παρουσίας του οργάνου για να κρατήσουμε τη τάξη. Το όργανο πρέπει να είναι ο φίλος μας , όχι ο μπαμπούλας για να κάνουμε το σωστό. Άλλοι πρέπει να φοβούνται το όργανο...

Το μόνο σίγουρο είναι πως αν η δημιουργική δύναμη που καίει τη ψυχή του  κάθε φωτογράφο είναι μεγάλη, δεν υπάρχει καμιά περίπτωση να περάσει κανενός είδους απαγόρευση και το αποτέλεσμα θα είναι το αντίθετο. Το αποτέλεσμα θα είναι να φωτογραφίζουν όλοι με πάθος και μοναδικό ζήλο για να γεμίσουν τις ιστοσελίδες με φωτογραφίες που κατά τα άλλα κάποιος έχει απαγορεύσει τη φωτογράφηση. Μια βόλτα στο διαδίκτυο ακόμη και τώρα αρκεί για να καταλάβει ο καθένας τον παραλογισμό αυτό. Γιατί η τέχνη ξεφυτρώνει εκεί όπου υπάρχουν πραγματικά προβλήματα, περιορισμοί, στέρηση, απαγορεύσεις, δυστυχία, καταστροφές και αδικία.

Ο Καποδίστριας απαγόρευσε την πατάτα και έτσι όλοι μετά από λίγοι έτρωγαν πατάτες. Πάνω από όλα για τους φωτογράφους το θέμα είναι ο άνθρωπος, κι ας φέρεται άδικα και παράλογα μερικές φορές. Το γνωρίζουμε αυτό και επιμένουμε να φωτογραφίζουμε ανθρώπους,  και τελικά αυτός που απαγορεύει τη φωτογράφηση για να τους προστατέψει λέει, δεν τους αγαπάει και δεν τους υπολογίζει. Κι αν κλείσουμε τα μάτια και τους φακούς των φωτογραφικών μηχανών μας σε όσα συμβαίνουν, ρωτάω εγώ, θα σταματήσουν να συμβαίνουν;

Να θυμίσουμε ότι θαυμάσια έργα τέχνης (κινηματογράφος, θέατρο, φωτογραφίες, βιβλία κλπ) έγιναν κάτω από ολοκληρωτικά καθεστώτα και παράλογες απαγορεύσεις. Εμπρός λοιπόν. Απαγορεύστε τις φωτογραφίες σε όλους τους δημόσιους χώρους και δώστε μας ιδέες και κίνητρο για να ασχοληθούμε με τη φωτογραφία. Διαγράψτε και το επάγγελμα του φωτογράφου, έτσι κι αλλιώς τον θέλετε μόνο για γάμους, βαπτίσεις και ταυτότητες!

-Παρακαλώ, ακολουθήστε με για ταυτοποίηση στοιχείων και παραδώστε τη φωτογραφική μηχανή, τώρα.

Εύχομαι να μη σας συμβεί ποτέ.

Από αντίδραση και μόνο, καμιά φωτογραφία δεν θα έπρεπε σε αυτό το κείμενο! 
Αλλά, φωτογράφος είμαι που να πάρει και να συκώσει!

Γιάννης Γλυνός