Σάββατο 21 Νοεμβρίου 2015

Σύνθεση, ασκήσεις



Ασκήσεις επι χάρτου
Το πρώτο πράγμα που παρατηρούμε σε μια φωτογραφία είναι το θέμα της, αμέσως μετά τη σύνθεση και το κάδρο, τι είναι δηλαδή αυτό που κοιτάζουμε και πως μας το δείχνει η φωτογραφία.
Η σειρά αυτή μπορεί να αντιστραφεί για πολλούς και διάφορους λόγους.
Το θέμα μιας φωτογραφίας, δεν είναι δυνατό πάντα, να μπει σε καλούπια και κανόνες. Μπορεί να είναι οτιδήποτε, φωτογραφημένο κατά τη κρίση και τις δυνατότητες φωτογράφου, μηχανής, φωτισμού κλπ.  
Ωστόσο, υπάρχουν κάποιοι φωτογραφικοί κανόνες προσέγγισης για κάμποσα θέματα, αλλά ακούστε με και ποτέ μην γίνετε τυφλοί σκλάβοι στους κανόνες αυτούς.
Γενικά θα έλεγα οι κανόνες έγιναν για να μπορούμε να τους παραβαίνουμε.
Η τεχνική στην φωτογραφία, μια σωστή δηλαδή φωτογραφία που έχει τραβηχτεί με όλους τους κανόνες, έχει τόση σχέση με την φωτογραφική τέχνη, όση έχουν η γραμματική και το συντακτικό με την λογοτεχνία.
Τις περισσότερες φορές ένα άρτιο τεχνικά έργο, δεν έχει καμιά σχέση με αυτό που γενικά είναι αποδεκτό ως έργο τέχνης.
Το μήνυμα και το θέμα δεν μπαίνουν εύκολα σε καλούπια. Αντίθετα
το φωτογραφικό κάδρο, η σύνθεση και η σωστή τεχνική αξιοποίησης του φωτογραφικού εξοπλισμού υπακούουν σε κανόνες.
Ωστόσο και πάλι, η τεχνική είναι απαραίτητη για να υπάρξει η μαγεία της φωτογραφίας και να μη χαθεί στη κακοτεχνία και την άγνοια της χρήσης του μέσου.
Πλαίσιο-κάδρο
Πρώτος κανόνας είναι το πλαίσιο της φωτογραφικής μας μηχανής. Το πλαίσιο προκύπτει από τα μεγέθη εκτύπωσης και από τις αισθητικά, περισσότερο αποδεκτές αναλογίες. Συνήθως είναι 1:1,5 (24x36 χιλιοστά) ή 1:1 (6x6 εκατοστά). Σπανιότερα θα βρούμε σε ερασιτεχνική φωτογραφική μηχανή κάδρο 56x72 χιλιοστά ή 6x9 εκατοστά. Θα δεχτούμε το κάδρο της μηχανής των 35 χιλιοστών (24x36 χιλιοστά), σαν το πιο διαδεδομένο και θα  έχουμε αυτό σαν βάση για να αρχίσουμε από κάπου.
Υπάρχει μια άσκηση που μπορούμε να κάνουμε, προκειμένου να μάθουμε να τοποθετούμε εύκολα και σωστά, ή εντυπωσιακά, τα θέματά μας μέσα στο κάδρο αυτό. Τοποθετούμε σε μαύρο χαρτόνι (συμβολίζει το χώρο που μας περιβάλλει), περίπου 40x50 εκατοστά, ή και μεγαλύτερο, ένα λευκό χαρτί 24x36 εκατοστά και το κολλάμε στο κέντρο, αφήνοντας ίσες αποστάσεις από όλες τις πλευρές. Κόβουμε από μαύρο χαρτί ή χαρτόνι, τα σχήματα: κύκλο και τετράγωνο, σε διάφορες διαστάσεις από 5 εκατοστά διάμετρο, ή, την κάθε πλευρά, μέχρι και 30 εκατοστά, σε βήματα ανά 5 εκατοστά. Επίσης κόβουμε μαύρες λουρίδες 40 εκατοστά μήκος και πάχος 10 εκατοστά περίπου και ορθογώνια παραλληλόγραμμα 5x10, 10x20, 15x25 εκατοστά αντίστοιχα. Μπορούμε επίσης να κόψουμε και τρίγωνα με αντίστοιχες επιφάνειες. Αυτά τα σχήματα, μεμονωμένα ή σε συνδυασμούς, όποιους θέλετε, προσπαθήσετε να τα τοποθετήσετε στη λευκή επιφάνεια 24x36 εκατοστά, που έχετε κολλήσει στο μαύρο χαρτόνι δημιουργώντας συνθέσεις.
Με τις μαύρες λουρίδες, μπορείτε ακόμη να κάνετε μάσκες σε υπάρχουσες φωτογραφίες. Η χρυσή τομή είναι 2:3 ή 1:1,5 και μπορείτε να τη γράψετε απαλά με το βάρος μαλακού μολυβιού, ίσα-ίσα που να φαίνεται για να μη ενοχλεί. Στο πλαίσιο 24x36 εκατοστά, υπάρχουν αρκετές χρυσές τομές που μπορείτε να βρείτε, αν και πολλές φορές το να ξεφύγουμε λίγο, ή πολύ, από αυτή την αναλογία,  είναι ένα καλός τρόπος να τραβήξουμε τη προσοχή. Η χρήση της χρυσής τομής, είναι η σωστή λύση στην ανάγκη, αλλά δεν είναι το κατάλληλο φάρμακο για όλες τις περιπτώσεις. Προσπαθήσετε να κάνετε λοιπόν όποιο συνδυασμό θέλετε μέσα στο κάδρο σας (24x36), σαν να είναι κανονική φωτογραφική μηχανή.
Οι εικόνες που βλέπουμε με τα μάτια μας γύρω μας, αποτελούνται από γεωμετρικά σχήματα, τα οποία στη φωτογραφία φαίνονται σαν επίπεδα περιγράμματα. Αν μισοκλείσουμε τα μάτια μας, μπορούμε να κάνουμε αυτή την αναγωγή. Στην αρχή θα είναι δύσκολα, αλλά με λίγη προσπάθεια πολύ ευκολότερα και σε λίγο χρόνο θα μάθουμε να βλέπουμε σχήματα και φόρμες πολύ εύκολα.
Τα σχήματα αυτά είναι: Κύκλος, έλλειψη, τετράγωνο κανονικό, πλάγιο τετράγωνο, τρίγωνο, πολύγωνο, γραμμές.
 Όλα τα σχήματα, ανεξαρτήτως μεγέθους, τείνουν στο να γίνουν σημεία, μικρά κυκλικά αποτυπώματα, στίγματα στο χώρο, όσο απομακρυνόμαστε από αυτά.
Έτσι η δυναμικότητα του σημείου πηγάζει από το ότι είναι η μητέρα όλων των σχημάτων στο χώρο και το διάστημα.
Ένα σημείο ορίζεται από τη τομή δυο γραμμών (δυο διαστάσεις), ή τριών γραμμών κλπ. Με δυο σημεία και 4 τεμνόμενες γραμμές, μπορούμε να ορίσουμε το κάδρο μας, ή το πλαίσιο λήψης της φωτογραφίας (δυο απέναντι γωνίες του τετραγώνου, του αισθητήρα, του φωτογραφικού χαρτιού).
Ένα σημείο, μπορεί όταν το πλησιάσουμε να αποκαλυφθεί ως οτιδήποτε σχήμα μικρό, ή  μεσαίο, ή τεράστιο σε μέγεθος.
Το σημείο στη φωτογραφία χρησιμεύει περισσότερο ως θέση παρατήρησης στο χώρο-χρόνο, ή ως εικονοστοιχείο στη ψηφιακή φωτογραφία που προσδιορίζει τη θέση (συντεταγμένες) και τη χρωματική του αξία σε ένταση και χρώμα (RGB). Ένα παράδειγμα, 640 οριζόντια επί 480 κάθετα σημεία-εικονοστοιχεία είναι δυνατό να αποτελέσουν μια ψηφιακή φωτογραφία χαμηλής ανάλυσης (δομή της ψηφιακής εικόνας) ή τεράστια τετράγωνα, αν μεγεθύνουμε ένα σημείο της ψηφιακής εικόνας. Ακριβώς σαν να παρατηρούμε τον έναστρο ουρανό το βράδυ και να είχαμε τη δυνατότητα να πάμε κοντά σε σημείο που επιλέξαμε, όπου θα βλέπαμε πως είναι ένα άστρο, πλανήτης κλπ.
Ένα σημείο, αν και δεν είναι σχήμα, είναι το ίδιο σημαντικό για τη φωτογραφία και τη σύνθεση, όπως και τα σχήματα, διότι τραβάει τη προσοχή και το ενδιαφέρον του παρατηρητή.
Δοκιμές-ασκήσεις
Μια καλή άσκηση είναι να πάρετε φωτογραφίες από εφημερίδες και περιοδικά και να μαρκάρετε στη αρχή με μολύβι και μετά πιο γενικά με μαρκαδόρο τα περιγράμματα αυτά, προσπαθώντας να καταλήξετε σε όσο γίνεται πιο απλές φόρμες-σχήματα.
Επίσης μπορείτε να ενώνετε με γραμμές τα σημεία ενδιαφέροντος, έτσι θα δείτε τις δυναμικές γραμμές που συνήθως υπάρχουν σε φωτογραφίες που δείχνουν δράση και κίνηση. Δεν υπάρχει καμιά όμορφη φωτογραφία άξια συλλογής, απόκτησης, ανάρτησης που να μην έχει σημεία ενδιαφέροντος. Μπορείτε επίσης να προσπαθήσετε να κάνετε καλύτερο κάδρο από αυτό που είδη υπάρχει σε μια φωτογραφία, αρχίστε από τις τυπωμένες στα περιοδικά. Για να το πετύχετε αυτό πρέπει να φτιάξετε δύο μαύρες  ορθές γωνίες με μήκος 30x40 εκατοστά και πάχος περίπου 5 εκατοστά τη κάθε πλευρά, ή να χρησιμοποιήσετε τις μαύρες λουρίδες. Με αυτές μπορείτε να κάνετε όποιο κάδρο θελήσετε στις περισσότερες φωτογραφίες που θα δείτε στα έντυπα. Θα διαπιστώσετε πολύ σύντομα ότι μια καλή φωτογραφία δεν επιδέχεται κανενός είδους αλλαγή ή βελτίωση του κάδρου της χωρίς να χαλάσει.
Τα σχήματα σημαίνουν και κάποια πράγματα (σημειογραφία). Έτσι μια γραμμή οριζόντια κατά μήκος του 24x36, σημαίνει τον ορίζοντα, ηρεμία, σταθερότητα, διαχωρισμό σε πάνω και κάτω. Ο κύκλος (ήλιος στο ηλιοβασίλεμα), είναι κίνηση, ανακύκλωση, ζωή, περιβάλλον, σύνολο. Η κάθετη γραμμή σημαίνει ένταση-διαχωρισμό, η διαγώνια σημαίνει κίνηση, αν οδηγεί πάνω άνοδο, αισιοδοξία,  αν οδηγεί κάτω πτώση, κάθοδο, απαισιοδοξία. Γραμμές που συγκλίνουν σε ένα σημείο, το τονίζουν και δείχνουν και το βάθος. Το νέτ και το φλου επίσης είναι εργαλεία πολύ σημαντικά για τον προσδιορισμό του θέματος και το τονισμό του. Κάντε τις ασκήσεις αυτές αν έχετε χρόνο και θα δείτε με πόση ευκολία θα στήνετε το κάδρο σας.
Το πως διαβάζουμε κείμενο ή βλέπουμε μια φωτογραφία, έχει άμεση σχέση. Έτσι το μάτι μας κινείται από την επάνω αριστερή γωνία-σημείο, προς τα δεξιά. Στο τέλος της γραμμής γυρίζει πάλι αριστερά και πάει στην από κάτω γραμμή. Αυτό γίνεται μέχρι να τελειώσουν όλες οι γραμμές του κειμένου.
Το μάτι θα καταλήξει στη κάτω δεξιά γωνία-σημείο ορισμού του κάδρου-πλαισίου, που έχει όμως μικρότερη ένταση από το άνω αριστερό που είναι και η αρχή της ανάγνωσης.
Με τη πρακτική-λογική αυτή, ένα σχήμα ίσης αξίας-έντασης (επιφάνεια, χρώμα, φως, υφή κλπ) αποκτά ιδιαίτερη αισθητική αξία ανάλογα με τη θέση του στο πλαίσιο, και ανάλογα με το πως κρατάμε και βλέπουμε μια φωτογραφία. Το επάνω-κάτω σε μια σελίδα κειμένου εύκολα προσδιορίζεται από τα γράμματα και τις λέξεις. Στη φωτογραφία αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί αισθητικά, συνθετικά με προσωπική δημιουργική επιλογή του φωτογράφου.
Την σειρά αυτή στην ανάγνωση δεν ακολουθούν όλοι οι λαοί του κόσμου. Έτσι θα διαπιστώσουμε πολλές φορές μια αρκετά διαφορετική προσέγγιση στη φωτογραφική σύνθεση από τους Ιάπωνες σε σχέση με τους Δυτικούς φωτογράφους. Αν και θα προσπαθήσουν όλοι να βρουν μια κοινά αποδεκτή γλώσσα. Γενικά μια φωτογραφική μηχανή τύπου ρεφλέξ, με σκόπευση δηλαδή απευθείας μέσα από το φακό, είναι το καλύτερο εργαλείο για τον απόλυτο έλεγχο της φωτογραφικής σύνθεσης. Μια φωτογραφική μηχανή αυτού του τύπου θα πρέπει να είναι ο τελικός στόχος κάθε απαιτητικού φωτογράφου.

Γιάννης Γλυνός

Δεν υπάρχουν σχόλια: