Ο θάμνος, το δέντρο, το δάσος

Παλιά, βλέπαμε το δέντρο, εστιάζαμε σε αυτό, και χάναμε το δάσος.

Σήμερα, με τη ψηφιακή φωτογραφία και όσα συμβουλευτικά γράφονται για αυτή, χάσαμε όχι μόνο το δέντρο και το δάσος, αλλά και τους θάμνους.

Τώρα ασχολούμαστε με τα χόρτα!

Χάσαμε την ουσία της φωτογραφίας, το δάσος.

Εγώ έτσι το βλέπω και δεν με νοιάζει πλέον τι λένε οι «άλλοι».

Μεγάλωσα και ωρίμασα, βαρέθηκα, καταστάλαξα, κι αν κάνω λάθος; Ε, δεν χάθηκε κι ο κόσμος για δαύτο. Έχει κι άλλα προβλήματα ο κόσμος να ασχοληθεί.

Η μοναδική αληθοφάνεια της φωτογραφίας είναι το βασικό της ατού αλλά και το αισθητικό της πρόβλημα. Τα δυο αυτά της προσφέρουν συγκλονιστική δύναμή. Νομίζω.

Το ον, και το μη ον. Τίποτα ποιο αναρχικά και απρόβλεπτα δημιουργικό από αυτό το βάδισμα στο τεντωμένο νήμα.

Ξεκινώντας από το ορατό, φυσικό, πραγματικό, υπαρκτό, που δεν έχει να κάνει με τη δημιουργική δύναμη του ανθρώπου αλλά του θεού, ή της φύσης, όταν πετύχει στη φωτογραφία η «μαγική» συνταγή, παράγει μια τέχνη μοναδική στο χώρο και το χρόνο. Σε αυτό έχω καταλήξει μετά από χιλιάδες φωτογραφίες που έχω δει και τραβήξει.

Όλα αυτά πάνε, πέρασαν.

Σήμερα οι περισσότεροι ασχολούνται με το διογκωμένο τεχνικό της μέρος, με τους όρους, τις αναλύσεις, τα προγράμματα, τα ειδικά προγράμματα, τους καταλόγους, τους αυτοματισμούς, τα ηλεκτρονικά, τα προγράμματα επεξεργασία και τις μαγικές –δημιουργικές καθώς λέγουν επεμβάσεις στη δομή της φωτογραφίας. Πάντα όμως η τεχνική της φωτογραφίας ήταν βουνό για τους αρχάριους. Παλιά λίγοι φωτογράφοι βοηθούσαν τους αρχάριους στα τεχνικά θέματα, τους  άφηναν να τα βρούνε μόνοι τους. Κι όσο ποιο ζωγραφική είναι η εικόνα στην οποία θα καταλήξει η γνήσια, πραγματική και αυθεντική φωτογραφία, τόσο ποιο άξιος κρίνεται ο ρετουσέρ, ο χρήστης, ο εικονολήπτης, άντε κι ο φωτογράφος, αυτός δηλαδή που πάτησε το κουμπί της μηχανής.

Παλιά, στην εποχή του φιλμ, αυτός που ρετουσάριζε φωτογραφίες, έκανε το δικό του επάγγελμα, σιγά-σιγά έχανε το φως του γιατί έπρεπε να κοιτάζει από πολύ κοντά και για πολλές ώρες τις φωτογραφίες που διόρθωνε. Ο πετυχημένος φωτογράφος δεν προλάβαινε να ασχοληθεί ούτε με την εμφάνιση ούτε με το τύπωμα. Υπήρχαν τότε άλλοι τεχνικοί, ειδικοί για το σκοτεινό θάλαμο.

Σήμερα, ολοένα περισσότεροι μη έχοντας ασχοληθεί και με την ιστορία της φωτογραφίας, νομίζουν πως έτσι είναι επειδή έτσι κάνουν όλοι. Όμως ιστορικά αν το εξετάσουμε, η φωτογραφία αφού έκανε ένα τεράστιο αισθητικό κύκλο, επέστρεψε από την αυθεντική εποχή, στην προηγούμενη όπου η ζωγραφική όψη ήταν το ζητούμενο. Δηλαδή βρικολάκιασε η ζωγραφική σε βάρος της φωτογραφίας. Κι αλλοίμονο οι πολλοί κάνουν κουμάντο στους λίγους. Η μόδα και η διαφήμιση ότι πουν...

Ίσως ποτέ ο κόσμος και οι φωτογράφοι να μη ξεκαθάρισαν στο μυαλό τους τι ακριβώς ζητούσαν από τη φωτογραφία. Ίσως δηλαδή ποτέ οι φωτογράφοι κατά βάθος να μην αποδέχτηκαν πως η πραγματική, καθαρή φωτογραφία, είναι τέχνη δίχως φκιασίδια, η δική τους καινούρια τέχνη που κατάληξε μουσειακό είδος!

Ίσως αυτό το: «μου αρέσει αυτό, ή δεν μου αρέσει το άλλο», έτσι αυθαίρετα και προσωπικά διατυπωμένο, δίχως καμιά λογική αιτιολόγηση εφόσον αφορά την ίδια τη φύση της τέχνης, να μας οδήγησε σε αυτό το μπάχαλο όπου η φωτογραφία, έγινε πλέον μια ακόμη επικερδής βιομηχανία, αυτή του imaging.

Ελάχιστοι πλέον μπορούν να ζήσουν από τη καθαρόαιμη φωτογραφική τέχνη και να προβάλλουν πραγματικές φωτογραφίες, δίχως πολύωρες επεμβάσεις με φωτοσούπες και εφέ. Κι όμως, η ψηφιακή εικόνα, προκύπτει αναγκαστικά από τη ψηφιακή φωτογραφία, και η φωτογραφική εικόνα, απαιτεί την ύπαρξη μιας "αυθεντικής" φωτογραφίας. Και κανένας πλέον, ή ίσως λίγοι και σπάνια, αναφέρονται στην αισθητική της αυθεντικής, της φυσικής, της απείραχτης φωτογραφίας.

Η ψηφιακή φωτογραφία μπορεί να μείωσε δραστικά το κόστος λήψης και διαχείρισης των φωτογραφιών, όμως δεν κατάφερε να πείσει για την αυθεντικότητα του θέματος που δείχνει επειδή είναι τόσο εύκολη η «βελτίωση», «διόρθωση», προσθήκη αλλά και αφαίρεση στοιχείων.

Το ξέρω πολύ καλά, το έμαθαν και οι χρήστες, που δεν είναι πλέον φωτογράφοι, αλλά είναι «χρήστες». Και μόνο που το σκέφτομαι εγώ που αρνούμαι να είμαι χρήστης, αρκεί για να είμαι επιφυλακτικός για αυτό που βλέπω.

Και δεν έφτασε μόνο αυτό, αλλά βλέπουμε συνεχώς, καθημερινά, να αφαιρούνται στοιχεία, πρόσωπα και δεδομένα από τις φωτογραφίες μας, να θολώνουν επίμαχα σημεία, ενάντια σε κάθε νόμο που προστατεύει την αυθεντική και νόμιμα αναγνωρισμένη καλλιτεχνική δύναμη της φωτογραφίας και το δικαίωμα του δημιουργού. 
Κι ο νόμος το λέει πως η φωτογραφία είναι τέχνη. 
Ναι; και τι κάνετε για αυτό; της αλλάζετε τα φώτα!

Άρα; Για ποια φωτογραφική δημιουργία μιλάμε; Αυτή που το ειδικό πρόγραμμα της μηχανής αναγνωρίζει τα πρόσωπα και τα μάτια; Ή μήπως αυτή με τα σβησμένα πρόσωπα; λες και είναι όλοι δοσίλογοι της κατοχής; Ο νόμος για τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα έβαλε νομίζω οριστικό τέλος στην αυθεντική, πραγματική φωτογραφία. Και σε τελική ανάλυση, τι να το κάνω το πρόγραμμα αναγνώρισης και εντοπισμού προσώπου και χαμόγελου αφού θα τα σβήσουν τα πρόσωπα. Άχρηστη τεχνολογία μας πουλάνε, για τα μπάζα!

Όσοι φωτογράφοι πρόλαβαν να τραβήξουν τις θαυμάσιες φωτογραφίες δρόμου που βλέπουμε σε συλλογές, μονογραφίες και μουσεία, έχουν περάσει πλέον στην ιστορία, αυτή που ίσως να διδάσκεται στις σχολές φωτογραφίες, ή σε κάποιες φωτογραφικές ομάδες αδιόρθωτων ρομαντικών.

Βαρέθηκα να διαβάζω για τεχνικά χαρακτηριστικά, επιδόσεις, αναλύσεις, τρυκ, ψηφιακά φίλτρα, θεωρίες και ηλεκτρονικές πατέντες.

Καιρός να μιλήσουμε για καθαρή φωτογραφία και πάλι. Θα τα πούμε σίγουρα κάποια στιγμή, αλλά θα είναι αργά, άλλα χαρακτηριστικά θα έχουν σημασία σε λίγο, όσα μάθαμε θα τα ξεχάσουμε, ίσως, ή θα γίνουν ιστορία.

Κι αν κάπου σας έρθει η όρεξη να διορθώσετε κάτι σε κάποια λήψη, σκεφθείτε πως θα το κάνετε από τη μηχανή, με σωστή και προσεγμένη ρύθμιση, στη λήψη, πριν τραβήξετε τη πατάτα. «Ο καλός ο φωτογράφος στη λήψη φαίνεται». 
Ο χρήστης μπορεί να κάνει ότι του έμαθαν να θέλει οι διαφημίσεις, και να λέει ότι θέλει για να μας πείσει. Για την τεχνική διαβάζω άπειρες πληροφορίες, για την φωτογραφική αισθητική όμως δεν βλέπω τίποτα πέρα από «μαγικές δημιουργικές εικόνες» και μεγάλη θολούρα και σύγχυση. Φανφάρες, φούμαρα, μετάξια και κορδέλες!

Να δώ πότε τελικά θα σταματήσει η φωτογραφία να είναι εικόνα, – image – imaging (βιομηχανία) και θα ξαναγίνει απλά, φωτογραφία.

Πότε ο φωτογράφος θα πάψει να είναι χρήστης και θα ξαναγίνει, φωτογράφος;

Γιάννης Γλυνός

Άνοιξη 2014