το φωτογραφικό αυτόματο
Κείμενο και φωτογραφίες: Γιάννης Γλυνός
Το κείμενο αυτό δεν μπορεί να υποκαταστήσει τις οδηγίες χρήσης καμιάς ψηφιακής φωτογραφικής μηχανής.
Πίσω από κάθε μηχανή είναι ο άνθρωπος.
Η παρουσία του είναι πολύ ποιο έντονη και απαραίτητη όταν μια μηχανή μπορεί να χρησιμοποιηθεί για δημιουργικούς σκοπούς.
Η ψηφιακή φωτογραφική μηχανή διακρίνεται σε επαγγελματική και ερασιτεχνική, ανάμεσα έχουν παρουσιαστεί και άλλες παραλλαγές που διαβαθμίζουν τις δυνατότητες και τον προσφερόμενο έλεγχο στο φωτογράφο.
Όσο περισσότερο έλεγχο διαθέτει η φωτογραφική, τόσο ποιο πολλές τεχνικές και δημιουργικές δυνατότητες έχει ο φωτογράφος.
Οι αυτοματισμοί σκοπό έχουν να διευκολύνουν και να επιταχύνουν το έργο του φωτογράφου στη σύνθεση, τη λήψη και τον έλεγχο της φωτογραφίας (μετά τη λήψη).
Οι φωτογραφικές μηχανές διαθέτουν δυο βασικούς μηχανισμούς για τον έλεγχο του φωτός.
Το άνοιγμα του φακού, δηλαδή το διάφραγμα, ή αλλιώς ίριδα, και το κλείστρο.
Το κλείστρο και η ίριδα λαμβάνουν τιμές που προσδιορίζονται αυτόματα, ή συμβουλευτικά από το φωτόμετρο που καταγράφει το φωτισμό κάθε λήψης.
Ένας επεξεργαστής λαμβάνει τα δεδομένα: ευαισθησία, φως, διάφραγμα, κλείστρο, ειδικές ανάγκες κάθε λήψης, και επιστρέφει αυτόματα τιμές για το πλέον σωστό, από τεχνικής άποψης φωτογραφικό αποτέλεσμα.
Όσο ποιο δυνατό και γρήγορο επεξεργαστή διαθέτει η φωτογραφική, τόσο ποιο περίπλοκες ρυθμίσεις θα κάνει η μηχανή.
Βασικές ρυθμίσεις, διάφραγμα(άνοιγμα φακού), κλείστρο (χρόνο έκθεσης) εστίαση (μέτρα του θέματος από το φακό), ευαισθησία, είδος φωτισμού, μπορεί να γίνουν και μηχανικά, από το φωτογράφο.
Περίπλοκες ρυθμίσεις, για ειδικά θέματα, δύσκολους φωτισμούς, κινούμενα θέματα, κλπ, πολλές φορές ο φωτογράφος δεν έχει χρόνο να κάνει, ή κι αν έχει, χρειάζεται τεράστια πείρα και συγκέντρωση.
Οι αυτοματισμοί και τα ειδικά προγράμματα έκθεσης συνεχώς πολλαπλασιάζονται καθώς αυξάνει η ισχύς των επεξεργαστών και βοηθάνε συνήθως αν και ο επεξεργαστής είναι πραγματικά γρήγορος και μπορεί να βγάλει πέρα.
Απλό και δημιουργικό πρόγραμμα αυτόματης έκθεσης είναι η επιλογή ενός ανοίγματος του φακού, πχ 2,8, όπου η φωτογραφική θα μεταβάλει το χρόνο έκθεσης (αυτόματος έλεγχος κλείστρου) ανάλογα πάντα με την ευαισθησία και το φωτισμό. Το πρόγραμμα αυτό εξασφαλίζει πρώτα το βάθος πεδίου ανάλογα με το διάφραγμα που έχει επιλεγεί. Χρειάζεται η προσοχή του φωτογράφου έτσι ώστε ο μεταβαλλόμενος χρόνος να μην πέσει κάτω από το όριο ασφάλειας για να μη βγει κουνημένη η φωτογραφία, ή να μη βγεί εκτός ορίων τεχνικών προδιαγραφών του κλείστρου (υπέρ και υπό-φώτισμα).
Απλό και δημιουργικό πρόγραμμα αυτόματης έκθεσης είναι επίσης η επιλογή από το φωτογράφο του χρόνου έκθεσης, πχ 1/125 του δευτερολέπτου και η ανάθεση της σωστής έκθεσης στο μηχανισμό του διαφράγματος που θα πρέπει να μπορεί να λάβει όλες τις ενδιάμεσες τιμές από το εντελώς ανοικτό, μέχρι το όσο γίνεται ποιο κλειστό.
Ενδεικτικές τιμές είναι 2 -2,8 - 4 - 5,6 - 8 - 11 - 16 - 22 - 32 και όλα τα ενδιάμεσα νούμερα.
Με το πρόγραμμα αυτό εξασφαλίζουμε ότι δεν θα βγάλουμε κουνημένες φωτογραφίες, αλλά ποτέ δεν γνωρίζουμε από πριν τις τιμές του διαφράγματος. Έτσι ο έλεγχος του βάθους πεδίου επαφίεται στο φωτισμό και την ευαισθησία.
Συνδυασμός των δυο αυτών αυτόματων προγραμμάτων με ένα ποιο γρήγορο επεξεργαστή επέτρεψε τη δημιουργία του αυτόματου προγράμματος που ελέγχει: το χρόνο κλείστρου για κουνημένες φωτογραφίες, το βέλτιστο άνοιγμα του φακού (περίπου 8 για ποιο καλή απόδοση και καλό βάθος εικόνας).
Ένα βήμα ποιο πέρα, έχουμε το έξυπνο αυτόματο πρόγραμμα με πολλές δυνατότητες επεμβάσεων από το φωτογράφο και το πλήρως αυτόματο πρόγραμμα, όπου ο φωτογράφος μόνο το κουμπί φωτογράφησης μπορεί να πατήσει, και τίποτα άλλο. Η μηχανή με το πλήρως αυτόματο πρόγραμμα έκθεσης γίνεται τυφλοσούρτης, πολλές φορές ούτε λίγο ούτε πολύ άχρηστος.
Λίγο μετά και κυρίως οι ερασιτεχνικές φωτογραφικές μηχανές εφοδιάστηκαν με λίγα στην αρχή περισσότερα στη συνέχεια και πρόσφατα με πάρα πολλά έτοιμα ειδικά προγράμματα έκθεσης όπως πχ πυροτεχνήματα, φωτογραφίες στο φως ενός κεριού κλπ. Κάποια στιγμή, έγιναν τόσα πολλά τα αυτόματα έτοιμα ειδικά προγράμματα που το να επιλέξει το πλέον πρόσφορο για το θέμα του ο φωτογράφος, έγινε γρίφος, πρόβλημα, εμπόδιο στη λήψη μιας φωτογραφίας. Βασικές αδυναμίες και έλλειψη των βασικών τεχνικών της φωτογραφίας έπρεπε να ξεπεραστούν.
Έτσι το έξυπνο πλήρως αυτόματο πρόγραμμα έκθεσης αναλαμβάνει να οδηγήσει τη φωτογραφική ανάλογα με το θέμα και τις κρατούσες συνθήκες σε μια αξιοπρεπή έκθεση.
Ο φωτογράφος πρέπει να το επιλέξει, να στρέψει το φακό του στο θέμα, να ορίσει το ζουμ και να πατήσει ελαφρά μέχρι τη μέση το κουμπί φωτογράφησης. Θα χρειαστεί να περιμένει λίγο περισσότερο, ή να πατήσει μια δυο φορές το κουμπί, αν δεν έχει γρήγορο επεξεργαστή, ή αν το θέμα δεν είναι ξεκάθαρο σύμφωνα με τα πρότυπα με τα οποία ο κατασκευαστής έχει εφοδιάσει τη φωτογραφική.
Το έξυπνο, πλήρως αυτόματο πρόγραμμα, για τον απλό ερασιτέχνη που θέλει να πάρει ειδικές λήψεις σαν φτασμένος επαγγελματίας, είναι μια κάποια λύση που μπορεί να τον απαλλάξει από τα δύσκολα.
Άλλα ειδικά προγράμματα που θα βρείτε σήμερα είναι: σταθεροποίηση ψηφιακή, μηχανική, και τα δύο. Αυτόματος έλεγχος λευκού, αυτόματη προσαρμογή ευαισθησίας, πανοραμικές λήψεις, ειδικά φωτογραφικά τρυκ, και τα έτοιμα προγράμματα σκηνής που όπως είπαμε πληθαίνουν συνεχώς.
Γιάννης Γλυνός
